Katarzyna Wroniak

Owoc Kaki zwany również jabłkiem orientu, Sharon, persymoną, czy chińską śliwką, od pewnego czasu cieszy się w Polsce rosnącą popularnością. Ze względu na kształt i kolor (od żółto-pomarańczowego do pomarańczowo-czerwonego) przypomina nam dobrze znany pomidor. Jednak na tym kończą się cechy jakie łączą kaki z pomidorem.

Te pyszne owoce hebanowca, w smaku przywodzą na myśl słodką śliwkę, niektórym gruszkę, dynię, a jeszcze innym brzoskwinię z lekkim posmakiem wanilii. Co się kryje za tym tajemniczym owocem, którego ocena jest tak niejednoznaczna? 

W dobie zwiększania się naszej świadomości na temat żywności i zwracania uwagi na jej prozdrowotny wpływ na organizm, często poszukujemy egzotyczne, rzadko spotykane składniki, zapominając tym samym o prostych, naturalnych produktach dostępnych na wyciągnięcie ręki. Jakie jest nasze skojarzenie gdy pomyślimy o owsie? Zboże na paszę dla koni? Tak, to pasza dla koni - najlepsza. Ale również to produkt, który możemy z korzyścią dla naszego zdrowia wykorzystywać w kuchni nieomalże codziennie. Najbardziej znane wśród owsianych produktów - płatki owsiane - wszechstronne w zastosowaniu zarówno w kulinariach jak i kosmetyce.

Drzewo kakaowe (kakaowiec) o nazwie botanicznej nadanej w XVIII wieku przez Karola Linneusza,  Theobroma cacao, od wieków określane było jako „pokarm bogów kakao”. Jak sama nazwa wskazuje, już tysiące lat temu ziarno kakaowe miało tak wielkie znaczenie dla tamtejszej ludności, że występowało zarówno w sferze sacrum, jak i profanum. Najprawdopodobniej, jako pierwsi z ziarna kakaowego korzystali Olmekowie (ok. 2000 rok p.n.e), czyli plemiona zamieszkujące nadbrzeża rzek i jezior od Zatoki Meksykańskiej aż do górzystych terenów w głębi lądu, którzy później przekazali Majom wiedzę na temat kultywowania kakao.

Batat (łac. Ipomoea batatas) to inaczej słodki ziemniak, patat, kūmara lub wijec ziemniaczany. Częścią jadalną  są bulwy, kształtu kulistego, owalnego lub wrzecionowatego, o skórce i miąższu białym, kremowym, żółtym, czerwonym, bordowym lub fioletowym. Bulwy tego gatunku są soczyste, o przyjemnym, delikatnym, słodkawym smaku i aromatycznym zapachu. Bataty składają się głównie z węglowodanów (skrobia i cukry proste), które decydują o ich smaku.

Algi,  można je spożywać na surowo jako dodatek do sałatek, kanapek - zamiast liścia zielonej sałaty,  bądź gotowane. Idealne do sosów, zup, dań rybnych. Dodane do gotowania mięs i warzyw, skrócą o kwadrans czas ich przygotowania, zawierają substancje przyspieszające rozpuszczanie się w wodzie zwartych struktur jarzyn. Sprasowane liście alg morskich służą nam do przygotowania japońskiego dania, bez którego nie wyobrażamy sobie kuchni japońskiej - sushi.

Przyrządzając suszone wodorosty musimy pamiętać, aby przed gotowaniem namoczyć je w zimnej wodzie z dodatkiem szczypty soli. Namoczone algi znacznie zwiększają swoją objętość. Ważnym jest, żeby moczyć je przez odpowiedni czas, lecz nie za długo, aby zachowały swoją konsystencję.

Od kilku tysiącleci podstawowy składnik pożywienia mieszkańców Azji stanowią algi morskie, które cieszą się coraz większą popularnością w krajach Europy i Ameryki Północnej. Glony (Algae) są najbardziej rozpowszechnionymi roślinami zarodnikowymi o bardzo zróżnicowanej strukturze morfologicznej. Wyróżniamy algi jednokomórkowe, a także tworzące kolonie oraz gatunki o strukturze wielokomórkowych plech osiągających wymiary nawet kilku metrów, tworząc tzw. „podwodne łąki”. Najczęściej jako żywność wykorzystuje się algi:
- brązowe m.in. Undaria pinnatifida (Wakame)
- czerwone m.in. Porphyra spp. (Nori), Palmaria palmata (Dulse)
- zielone m.in. Ulva spp. (sałata morska)

Camu camu (łac. Myrciaria dubia) to niewielki, dziko rosnący krzew o wysokości ok. 2-3 m na obszarach lasów amazońskich Brazylii i Peru. Krzew camu camu, zwany również cacari, wyróżnia się wysoką tolerancją na wodę, gdyż naturalnie porasta tereny bagniste, podmokłe. Bez żadnej szkody dla rozwoju rośliny, cały korzeń, a nawet krzew do połowy, może być zanurzony w wodzie do 6 miesięcy. Zbiorów owoców dokonuje się w czasie pory deszczowej, celowo gdy poziom wody jest na wysokim poziomie, ponieważ rdzenni mieszkańcy transportują owoce na drewnianych łódkach, zwanych canoe.

Znane od wielu lat i wykorzystywane do celów kulinarnych grzyby mun, doceniane są szczególnie w kuchni dalekowschodniej, ze względu na swoją charakterystyczną galaretowato-sprężystą strukturę i łagodny smak. Rozwijają się na martwym lub osłabionym drewnie w lasach, parkach, ogrodach, zasiedlając niemal całą kulę ziemską. Głównie możemy je spotkać na drzewach i krzewach liściastych, rzadko iglastych, najczęściej na bzie czarnym.

Popularnymi składnikami diety mieszkańców Dalekiego Wschodu, Japonii, Wietnamu i Chin są glony, samożywne organizmy żyjące w akwenach morskich, które są szczególnie cenione nie tylko ze względu na walory smakowe, ale również za wartości odżywcze i niski stopień przetworzenia. Morskie wodorosty, w porównaniu do roślin lądowych, są szczególnie bogate w składniki mineralne i witaminy, dlatego nazywane są również „warzywami morskimi”.

Do królestwa grzybów Fungi zaliczanych jest około 14 000 gatunków grzybów wielkoowocnikowych, z których około 700 gatunków zawiera substancje bioaktywne, odgrywając pozytywny wpływ na organizm człowieka. W krajach azjatyckich już od ok. 4 tys. lat grzyby cenione są nie tylko ze względu na smak i zapach, ale również wykorzystywane są w medycynie ludowej.

W ostatnich latach, prowadzone są badania poświęcone wartości odżywczej oraz właściwościom prozdrowotnym grzybów, do których należy Lakownica lśniąca (Genoderma lucidum). Grzyb ten znany jest pod wieloma nazwami. W Japonii nazywany jest on Reishi , w Chinach - Ling Zhi, co oznacza „roślina duch”, a także określany jako „roślina nieśmiertelności”, czy „ziele wywołujące siłę”.

Rośliną będącą odpowiednikiem ziemniaka w Azji i krajach Ameryki Południowej jest maniok, którego bulwy o długości 30-60 cm i masie do 4 kg, zawierają około 20-40% skrobi. Szczególnie cennym składnikiem mającym zastosowanie w zagęszczaniu potraw jest produkt skrobiowy otrzymywany z bulw manioku - tapioka.

Maca (Lepidium meyenii) jest znaną od ponad 2000 lat rośliną zielną, której jadalną część stanowi podziemny korzeń o wielkości ok. 2 - 5 cm. Maca należy do rodziny kapustowatych (Cruciferae). Istnieje co najmniej osiem rodzajów korzenia, różniących się między sobą zabarwieniem. 

Do jednych z najstarszych i najważniejszych zbóż, należą jęczmień i pszenica, których ziarna stanowią cenne źródło składników odżywczych. Jednak na uwagę zasługują również młode, zielone trawy tych zbóż. Stanowią one cenne źródło białka i składników bioaktywnych, których najwyższa zawartość znajduje się w trawach o wysokości 20 – 25 cm, a więc wtedy, gdy znajdują się w początkowej fazie wzrostu. Przy długości ok. 40 cm obecność substancji biologicznie czynnych wyraźnie spada.

Czarnuszka to jednoroczna roślina, należąca do rodziny jaskrowatych Ranunculaceae, zwana również kminem czarnym, czarnuchą, czy kąkolnicą. Znana jest ze swoich leczniczych właściwości już od ponad dwóch tysięcy lat. W niektórych krajach postrzegana jest nawet jako panaceum, mówi się, że „leczy wszystko oprócz śmierci”. Pierwsze wzmianki na temat nasion czarnuszki możemy odnaleźć w Piśmie Świętym Starego Testamentu.