Zielony ma garniturek... Ogórek!

Łagodny i orzeźwiający w smaku, a do tego niskokaloryczny. Dodajemy go do kanapek, sałatek, surówek i tradycyjnej, polskiej zupy. Wyśmienicie smakuje w formie małosolnej, kiszonej czy konserwowej. 

Ogórek (Cucumis sativus L.) jest rośliną zielną, jednoroczną z rodzaju dyniowatych. Wyróżnia się aż 53 gatunki tego warzywa, lecz największe znaczenie ekonomiczne mają dwa z nich: ogórek siewny i melon. Ogórek jest trzecim z najpopularniejszych i najczęściej uprawianych warzyw na świecie, zaraz po pomidorze i cebuli.

Historia

Ogórek jest jednym z najstarszych warzyw na świecie. Źródła podają, że zaczęto go hodować już 3 tysiące lat temu. Pochodzi z Indii, gdzie do dziś można spotkać jego dziko rosnące odmiany. W starożytnej Grecji uważano, że ogórki potęgują inteligencję, łagodzą namiętność i działają  korzystnie na pracę serca. W cesarstwie rzymskim ogórki traktowano jako orzeźwiające przekąski i nauczono się uprawiać je również poza sezonem, aby cesarz mógł cieszyć się nimi codziennie. W Polsce ogórki pojawiły się już w IX wieku dzięki handlowi z Bizancjum. Pod koniec XV wieku ogórki trafiły z Europy do Ameryki dzięki Krzysztofowi Kolumbowi. Przywiózł je ze swojej podróży i zasadził na wyspie Haiti. Warzywo to szybko zostało zauważone i docenione za oryginalne walory smakowe przez wiele narodów. Król Francji Ludwik XIV jako pierwszy w historii zapoczątkował szklarniową uprawę ogórka. Obecnie ogórki uprawia się niemal na całym świecie, wyjątek stanowią jedynie koła podbiegunowe. 

Dwa wcielenia ogórka

W uprawie ogórki dzieli się na dwie kategorie:

Właściwości ogórka

Świeży ogórek jest warzywem, który w ponad 95 % składa się z wody, dlatego szybko pozwoli ugasić pragnienie w upalne dni, kiedy zapotrzebowanie na płyny znacznie wzrasta. Ogórki są również niskokaloryczne, dzięki czemu często znajdują zastosowanie w dietach odchudzających oraz dietach osób zmagających się z cukrzycą i insulinoopornością. Mają niską wartość indeksu glikemicznego (IG) = 15. Ogórki odkwaszają i odtruwają organizm, uważa się także, że mają działanie moczopędne. Większość cennych składników zawiera skórka ogórka, a nie jego miąższ, dlatego warto nie obierać tego warzywa. Skórka to prawdziwa skarbnica antyoksydantów, które zwiększają odporność i opóźniają procesy starzenia komórek. Dodatkowo znajduje się w niej błonnik, który zapobiega zaparciom, wzmacnia układ żołądkowo-jelitowy, wspomaga odchudzanie i przyspiesza przemianę materii. Skórka zawiera również sterole, które obniżają poziom cholesterolu i pozytywnie wpływają na układ krążenia. 

Poniższa tabela przedstawia różnice w wartości odżywczej, zawartości wybranych minerałów oraz zawartości witaminy C w ogórku świeżym, kiszonym i konserwowym.

Ogórek w kuchni

Ogórki w kuchni są bardzo rozpowszechnione. Mogą być dodatkiem do dań głównych lub  stanowić przystawkę. Spożywamy je również na surowo jako samodzielną, orzeźwiającą przekąskę. Ogórki są nieodłącznym składnikiem mizerii, dodajemy je również do koktajli i domowych soków. 

Ogórki można łączyć z hummusem, oliwą z oliwek czy dressingiem. Świetnie komponują się również z awokado, koperkiem, marchewką, cebulą, owocami morza, rybami czy wieprzowiną. 

W Polsce bardzo popularne są ogórki kiszone. Dzięki aromatycznym przyprawom,  możemy uzyskać mnóstwo wyjątkowych smaków i przede wszystkim chrupiącą konsystencję ogórków. Najczęściej kisimy je z koprem, czosnkiem i chrzanem, ale można również dodać gorczycę, cynamon, goździki, pieprz, imbir czy nawet bazylię. Ogórki kiszone warto włączyć na stałe do swojego jadłospisu. Świetnie sprawdzą się w diecie odchudzających się osób, poza tym są naturalnym prebiotykiem i pozytywnie wpływają na funkcjonowanie układu pokarmowego i mikroflory jelit. Ogórki kiszone oprócz tego, iż są wyśmienitą, samodzielną przekąską, znajdują również zastosowanie w tradycyjnej polskiej zupie ogórkowej, którą wbrew pozorom można przygotować na wiele sposobów. Same kiszone ogórki lub wodę po ich kiszeniu można dodać już po ugotowaniu wywaru aby zachować jak najwięcej dobroczynnych bakterii fermentacyjnych. 

Przepisy na zupy z wykorzystaniem ogórków znajdziesz  TUTAJ. 

Ogórki można również konserwować, zarówno całe jak i pokrojone w plastry. Często zamiast octu spirytusowego wykorzystywany jest ocet jabłkowy, co nadaje ogórkom nieco delikatniejszy posmak. Niektóre osoby do ogórków konserwowych dodają także miód, paprykę lub chili. 

Czy można łączyć ogórka z pomidorem? 

Jednym z kontrowersyjnych i często niewskazanych kulinarnych połączeń jest duet ogórka z pomidorem. Spowodowane jest to faktem, iż świeży ogórek zawiera enzym askorbinazę, który niszczy witaminę C zawartą w pomidorze. Okazuje się jednak, że askorbinaza może być pozbawiona swych niszczących właściwości. Wystarczy zakwasić potrawę np. śmietaną, sokiem z cytryny, limonki, octem winnym lub balsamicznym. Taki zabieg pozwoli cieszyć się pełną mocą witaminy C zawartej w sałatce ogórkowo-pomidorowej.

Przepisy z wykorzystaniem ogórków do wszelakich dań znajdziesz  TUTAJ. 

Ogórek na sklepowej półce

Na sklepowych półkach spotkać możemy ogórki przetworzone pod wieloma postaciami. Mogą to być wszelkiego rodzaju sałatki ogórkowe zarówno z kiszonych jak i konserwowanych warzyw z dodatkami np. cebuli i papryki, gotowe przeciery z ogórków kiszonych idealne do zupy ogórkowej czy też soki i zakwasy z ogórków kiszonych.

 Ogórek w pielęgnacji

Świeży ogórek jest niezastąpionym, naturalnym kosmetykiem. Stanowi doskonałe, chłodzące panaceum na opuchnięte powieki, zapalenia skóry, wysypki i poparzenia słoneczne. Nadaje skórze miękkości, łagodzi podrażnienia i działa rozjaśniająco na przebarwienia. Kosmetyki pielęgnacyjne zawierające wyciąg z ogórka są szczególnie polecane dla cery tłustej i trądzikowej. Kremy, maseczki czy toniki z ogórkiem w składzie wykazują bowiem działanie odświeżające, kojące, delikatnie oczyszczające i ściągające. Orzeźwiający, świeży zapach ogórka sprawia, że można znaleźć go w również składzie wielu perfum i wód toaletowych. 

Czy wiesz, że…? 

•W średniowiecznej Polsce wierzono, że ogórek jest najlepszym panaceum na gorączkę. Warzywo wkładano do łóżka gorączkującego dziecka (ogórek miał „wypić” gorączkę).

•Za gorzki posmak ogórków odpowiada kukurbitacyna, która ma działanie antynowotworowe, wzmaga wydzielanie soku żołądkowego i pobudza trawienie. Kukurbitacyna występuje we wszystkich ogórkach, jednak najczęściej jej stężenie jest tak niskie, że gorzki smak jest praktycznie niewyczuwalny.

Artykuł jest opublikowany w magazynie gotuj w stylu eko.pl Nr 17 Lato 2021

Bibliografia:

Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K. 2005. Tabele składu i wartości odżywczej żywienia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Skowron A. Konserwacja żywności (suszenie, kiszenie, mrożenie) – plusy i minusy, „Food Forum” 2019, 1(29), 108–112.

Trybała M. 1999. Produkcja i przechowywanie płodów rolnych. Wydawnictwo Akademii Rolniczej. s. 176-177.

Waszkiewicz-Robak B., Kulik K., Biller E. Stabilność witaminy C w modelowych sałatkach przygotowanych z pomidorów z dodatkiem świeżego ogórka zielonego. Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego, 1/2020, s. 58-62.