Ludzie pszczołom zgotowali ten los…

Ludzie pszczołom zgotowali ten los…

Smutne, ale prawdziwe. Człowiek i jego decyzje powodują, że populacja pszczół z roku na rok drastycznie się zmniejsza. Grozi nam kataklizm ekologiczny. Albert Einstein podobno twierdził, że po wyginięciu pszczół, człowiekowi pozostaną jedynie 4 lata życia. Czy te słowa wypowiedział ten znany naukowiec, czy nie, kluczowy jest fakt, że to nie żart. Obecni uczeni nie mają dla nas lepszych wieści. Z przeprowadzonych analiz wynika, że po wyginięciu ostatniej pszczoły, zostanie nam maksymalnie 10 lat życia!

Pszczoły miodne (Apis mellifera) to udomowiony i hodowany od dawna gatunek występujący niemal na całej kuli ziemskiej w kilku rasach i w jeszcze większej liczbie odmian mieszanych. Obok pszczoły miodnej do zapylaczy należą również pszczoły dziko żyjące, czyli trzmiele i pszczoły samotnice.

Dlaczego pszczoły są nam potrzebne?

Choć najczęściej kojarzą nam się z pysznym miodem, to o wiele większe znaczenie ma dla nas ich instynkt związany z zapylaniem roślin. Większość roślin w naszym kraju jest owadopylna. Co to oznacza? Aby wydać nasiona, roślina musi zostać „odwiedzona” przez owady zapylające. U zdecydowanej większości roślin, nasiona znajdują się w owocach, które powstają z zapylonych kwiatów, czyli wtedy kiedy pszczoła lub inny owad zapylający przeniesie pyłek z jednego kwiatu na drugi. Jakie znaczenie ma to dla ludzi? Wyobraźmy sobie nasze ulubione owoce lub warzywa, np. truskawki, maliny, pomidory. Nie byłoby ich, gdyby nie pszczoły! Aby powstały nasiona musi dojść do procesu zapylenia. Pszczoły zapylają kwiaty przy okazji zbierania pyłku, który jest dla nich niezbędny, ponieważ stanowi pokarm dla ich potomstwa.

Bez pszczół zostałaby wokół nas pustynia. Pszczoły to aktualnie najbardziej potrzebni mieszkańcy naszej planety. Bez pszczół nie ma zapylania roślin, bez roślin nie ma zwierząt. Wymarcie pszczół oznacza zatem dla świata prawdziwą katastrofę ekologiczną i dosłownie – początek końca.

Dane ONZ

Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa ONZ podaje, że 100 gatunków roślin uprawnych stanowi podstawę aż 90% żywności na świecie. 75% gatunków tych roślin jest zapylane przez pszczoły. A gdy przyjrzymy się bliżej globalnym statystykom, odkryjemy, że tym najbardziej pracowitym owadom zawdzięczamy aż 1/3 światowej produkcji żywności. Są również rośliny, które nie potrzebują do rozmnażania owadów, ale jest ich za mało, by zwierzęta i ludzie mogli przeżyć.

Zagrożenia
Istnieje szereg czynników zagrażających zapylaczom. Niestety, właściwie każdy z nich jest związany z działalnością człowieka, przede wszystkim z niszczeniem ich naturalnych siedlisk oraz zanieczyszczeniem środowiska. Drastyczne zmiany klimatu wywołane działalnością ludzi mają ogromny wpływ na zdrowie pszczół, osłabiają ich organizmy, a także zaburzają ich naturalny cykl. Specjaliści wymieniają ok. 10 przyczyn wymierania pszczół, m.in. pasożyty, patogeny, niestosowanie lub nieodpowiednie stosowanie leków weterynaryjnych, sposób prowadzenia pasiek, czynniki środowiskowe takie jak brak siedlisk i pożywienia, zmiany klimatu. Na pierwszym miejscu jednak wymienia się pestycydy i rośliny modyfikowane genetycznie.

Nadmierna chemizacja rolnictwa

Obecnie w Polsce zarejestrowanych jest ponad 1600 różnych chemicznych środków ochrony roślin. Niepokojący jest ciągły wzrost liczby dostępnych pestycydów oraz wzrost wielkości ich sprzedaży. Pestycydy, powszechnie stosowane w przemysłowym, konwencjonalnym rolnictwie, negatywnie oddziałują na środowisko oraz na większość organizmów żywych. Badania wpływu pestycydów na przeżywalność pszczoły miodnej, wykazały, że najszkodliwszą grupą są insektycydy ukierunkowane na zwalczanie owadów. Wpływają one bardzo negatywnie na robotnice pszczoły miodnej, które najczęściej są narażone na ich bezpośrednie oddziaływanie podczas wykonywanej pracy.

Komisja Europejska w maju 2013 r. przyjęła przepisy ograniczające stosowanie trzech pestycydów z rodziny neonikotynoidów (klotianidyna, imidaklopryd i tiametoksam) z uwagi na ich toksyczność i szkodliwość właśnie dla pszczół miodnych. Wiele pestycydów jednak nie zostało przebadanych w kontekście oddziaływania na pszczoły. Wprowadzamy ciągle nowe preparaty, nie mając odpowiedniej wiedzy i nie prowadząc wystarczająco wiarygodnych badań, jak wpłyną nie tylko na pszczoły miodne, które są kluczowym ogniwem, ale także na wiele gatunków dzikich pszczół oraz trzmieli.

GMO
Pszczelarze utrzymują, że bliskość roślin genetycznie modyfikowanych wpływa bardzo negatywnie na liczbę i zdrowie pszczół. Co ciekawe, zespołu masowego ginięcia pszczoły miodnej (z ang. CCD Colony Collapse Disorder), praktycznie nie zaobserwowano wśród pszczół żyjących pośród upraw ekologicznych.

Zanikanie różnorodności biologicznej

Kolejną istotną przyczyną wymierania pszczół jest masowe rolnictwo, a co za nim idzie, uprawy roślin na nienaturalnie dużych obszarach ziemi. Rolnicy konwencjonalni tworzą wielkie monokultury upraw, wielkoobszarowe uprawy na przykład rzepaku. To powoduje, że pszczoły zbierają nektar tylko z jednej czy dwóch roślin, zamiast zapylać różnorodne elementy. Pszczoła nie może żywić się tylko rzepakiem, tym bardziej że czas kwitnienia tej rośliny jest bardzo ograniczony. Dla pszczół to niezdrowe i przede wszystkim nienaturalne. Muszą mieć możliwość zbierania nektaru przez cały okres letni, korzystając z różnych gatunków roślin.

Co możemy zrobić?
Chociaż dzisiejsza technologia pozwala już tworzyć mechaniczne owady, które byłyby w stanie spełniać najważniejsze role pszczół, to jednak nic nie zastąpi tych prawdziwie inteligentnych, niezwykle pracowitych i potrzebnych nam wszystkim zwierząt. Nie musimy lubić miodu, żeby los pszczół nie zaprzątał nam myśli.

To, że bez zapylaczy nie może istnieć nasza cywilizacja, to już wiemy.

To, że pszczoły są bardzo zagrożone, też.

Co możemy zrobić, aby uratować populację tych pożytecznych owadów?

Na ratunek może przyjść rolnictwo ekologiczne. Uprawy ekologiczne stwarzają dogodne warunki środowiskowe dla zwierząt i roślin, poszerzając rozmaitość na łąkach i polach. Nie stanowią negatywnego wpływu na rozwój oraz życie owadów i zwierząt. Rolnictwo ekologiczne nie eliminuje pożytecznych owadów i drobnych zwierząt, które giną na obszarach silnie opryskiwanych. Rolnicy ekologiczni nie stosują sztucznych środków ochrony roślin, dbają o bioróżnorodność. Do tych zmian potrzeba jednak wiele pracy, czasu, ale przede wszystkim zwiększenia świadomości człowieka. Każdy z nas może jednak pomóc na swój własny sposób. Na balkonie lub w ogrodzie możemy hodować kwiaty, które będą chętnie zapylane przez pszczoły, możemy budować miejsca dla pszczół do zasiedlania. Upowszechniajmy również zdobytą wiedzę, uświadamiajmy innym, że powiązanie między życiem człowieka i życiem pszczół jest ogromne.

Wszyscy mamy wpływ na to, co dzieje się w naszym środowisku. Dzień pszczół obchodzimy dwa razy w roku, 20 maja Światowy Dzień Pszczół, ogłoszony przez ONZ oraz 8 sierpnia nasz Polski Wielki Dzień Pszczół. Do jednego i drugiego jeszcze daleko, ale co roku są one okazją, aby przypomnieć nam o ważnym problemie, jakim jest wymieranie pszczół i o niezwykle istotnej roli pszczołowatych dla ekosystemu.

Jeszcze mamy czas, ale jest go naprawdę mało. Jeśli ten czas zmarnujemy, w ciągu najbliższych lat przyroda sama przypomni o sobie. Kryzys ekologiczny, który może zapanować za sprawą wymierania pszczół, może być bardzo bolesny.

Bez pszczół nie będzie roślin, nie będzie owoców, warzyw, nie będzie … życia!

Artykuł pochodzi z magazynu wiosna 2020 Gotuj w stylu eko.pl

Źródła:
1.    Abramczyk S. „Tajemnicza zagłada rojów pszczelich” Aura Ochrona środowiska 11/2008
2.    Piekut H. „Ginące pszczoły” Przegląd Techniczny Gazeta Inżynierska 8/2019
3.    Radecki W. „Pszczoły” Aura Ochrona Środowiska 1/2019
4.    Roman A., Popiela-Pleban E., Migdał P. „Wpływ wybranych środków do zwalczania komarów oraz insektycydów stosowanych w ochronie roślin na pszczołę miodną” Przemysł Chemiczny 1/2016
5.    Zych. B., Denisow B., Gajda A., Kiljanek T., Kramarz P., Szentgyörgyi H. „Narodowa Strategia Ochrony Owadów Zapylających-podsumowanie” 5/2018
6.    Migdał P., Roman A., Popiela -Pleban E., Kowalska – Góralska M. „Ocena wpływu wybranych pestycydów na przeżywalność robotnic pszczoły miodnej (Apis mellifera L.) oraz zawartość chromu i srebra w ich organizmach” Przemysł chemiczny 8/2016  
7.    „UE ogranicza stosowanie pestycydów”  Przemysł Spożywczy 6/2013