Grecja

Grecja (gr. Ελλάδα Ellád) to kraj położony w południowo-wschodniej części Europy, na południowym krańcu Półwyspu Bałkańskiego. Ma bardzo długą i burzliwą historię oraz bogate dziedzictwo kulturowe. Uważana jest za kolebkę zachodniej cywilizacji.

Jest to kraj w większej części górzysty, góry stanowią 81% jego powierzchni. Dzieli się na część kontynentalną oraz wyspy rozsiane na morzach Egejskim i Jońskim (jest ich około 2500). Grecja pozostaje pod wpływem klimatu śródziemnomorskiego dla którego charakterystyczne są łagodne zimy i suche, gorące lata. Takie położenie geograficzne w znaczący sposób wpłynęło na nawyki żywieniowe Greków, z dobrym skutkiem dla ich zdrowia. Dieta śródziemnomorska jest jedną z najzdrowszych i najbardziej zrównoważonych na świecie – średnia życia w krajach takich jak Grecja, Włochy, Hiszpania jest najdłuższa w Europie. 

Grecy to naród bardzo przyjazny i otwarty. Są serdeczni wobec turystów i gościnni. Można to zaobserwować w każdym zakątku kraju, ale najbardziej rzuca się w oczy w rejonach „pozaturystycznych”, w małych wioskach, na zapomnianych wysepkach. Życie toczy się tam wolniej, spokojniej, jest czas na niespieszne cieszenie się wspaniałym jedzeniem i świetnym towarzystwem. Gorąco zachęcam do odwiedzania mało znanych miejsc – atmosfera nie do zapomnienia, można też spotkać niesamowitych ludzi, którzy chętnie opowiedzą o swoim życiu i rejonie, w którym mieszkają.

Pory posiłków w Grecji nie są ściśle wyznaczone. Grecy raczej nie jadają śniadań, przed południem jedzą tylko małą przekąskę. Południe to czas obiadu, wtedy przychodzi czas na porządny posiłek i sałatki. Wieczory to najczęściej spotkania z przyjaciółmi w małych knajpkach, przy kieliszku alkoholu i mezédes (przekąskach).

Grecy uwielbiają grillowane mięsa i owoce morza, warzywa w każdej postaci (jedzą więcej warzyw niż pozostali Europejczycy). Ważna jest jakość składników – muszą być pierwszej jakości, jak najświeższe. To gwarantuje, że nawet najprostsze danie, z minimalną ilością składników będzie smakować jak w najlepszej restauracji.
Grecką kuchnię najłatwiej poznać jadając w lokalnych knajpkach. Warto zamówić kilka 
mezédes – przekąsek i podzielić się nimi z przyjaciółmi. Pod tym pojęciem Grecy rozumieją wszystko, co można podać na małym talerzyku. Siedząc wieczorem z przyjaciółmi w tawernie zamawiają same przekąski, które podaje się jednocześnie. Każdy próbuje tego, na co ma ochotę. 
Przykładowe greckie przekąski:
- biftéki - kulki z mielonego mięsa
- gigantes plaki – fasola pieczona w maśle
- saganάki – smażony ser
- melitsanosalάta – mus z bakłażanów
- souvlάkia - szaszłyczki mięsne
- oktapódi xitάdo – ośmiornica marynowana
- tzatziki – jogurt z ogórkiem i ziołami
- dolmadάkia – faszerowane liście winorośli

Warzywa są w kuchni greckiej bardzo popularne. Potrawy z samych warzyw nie stanowią jedynie przekąsek lub przystawek, ale są pełnowartościowymi daniami. Sałatki traktuje się natomiast jako przystawki lub dania towarzyszące potrawom z mięsa lub ryb. W ortodoksyjnym kościele greckim post obowiązuje przez ponad jedną trzecią roku. Nie wolno wtedy jeść nie tylko mięsa, ale także produktów pochodzenia zwierzęcego: jajek, mleka, serów. Dzięki wyobraźni kulinarnej Greczynek i dostępowi do dziko rosnących roślin i ziół taka dieta nie stanowiła (i nadal nie stanowi) problemu. Obecnie podejście do postu uległo znacznej liberalizacji, nadal jednak Grecy jedzą więcej warzyw niż pozostali Europejczycy. Warzywa podawane na surowo są traktowane jako mezédes, do potraw mięsnych i rybnych, podawanych jako danie obiadowe, jada się warzywa gotowane.

Horiάtiki salάta - sałatka wiejska (u nas znana jako grecka), najbardziej znana grecka potrawa warzywna :-) Jej składniki to między innymi pomidory, ogórki, cebula, feta, czarne oliwki, grecka oliwa, zioła. W przypadku tej sałatki wyjątkowo ważna jest jakość składników: pomidory muszą być dojrzałe i słodkie, oliwa i feta naprawdę dobrej jakości, wszystkie warzywa świeże i dojrzałe. Jeśli uda nam się zdobyć takie składniki to przygotowanie i jedzenie tej sałatki przeniesie nas prosto do Grecji.
Briάmi – pieczone warzywa – bakłażany, cukinie, ziemniaki, pomidory mieszamy w odpowiednich proporcjach i pieczemy w piekarniku. Podawane są na ciepło lub na zimno. 
Moussakάs – musaka z bakłażana – warstwy grillowanych plastrów bakłażana przełożone sosem z jagnięciny i pomidorów, zapieczone z sosem beszamelowym.

Ryby i owoce morza od zawsze były obecne w greckim jadłospisie. Na górzystych terenach i małych wysepkach niemożliwa była hodowla bydła, mieszkańcy korzystali więc z tego, co oferowało morze. Grecy szczególnie lubią ośmiornice (ktapódia). Innym uwielbianym w Grecji morskim stworzeniem jest kalmar (kalamarάkia). 

Ryby i owoce morza jada się na przyrządzone na różne sposoby:
krassάto – gotowane w winie
marinάta – marynowane, najczęściej w soku z cytryny, oliwie, ziołach
ostraka – skorupiaki smażone w oleju
psάri plaki – ryba pieczona w piekarniku
psitó – smażone
souvlάki – z rusztu
sti skάra – z grilla
tiganitά – otoczone w cieście lub mące i usmażone w głębokim oleju
yemistó - faszerowane

W górzystej, słabo porośniętej trawą Grecji nie ma warunków do hodowli bydła. Na górskich połoninach, które zajmują około 2/5 powierzchni kraju, wypasa się głównie owce i krowy. Głównym składnikiem diety Greków jest jogurt i ser wytwarzany z ich mleka. Z mięs cenione jest mięso jagnięce i koźlęce, często spożywa się też drób. 
Najpopularniejsze potrawy mięsne, które koniecznie trzeba zjeść chociaż raz będąc w Grecji:
gyros – plastry mięsa nabite na pionowy ruszt i powoli opiekane. W miarę pieczenia ścina się je długim nożem w cienkie plastry. Nazwa pochodzi od słowa gyre – obracać. Jest to jedna z najbardziej znanych potraw greckich.
souvlάkia – mięsne szaszłyki – kwadratowe kawałki mięsa nabite na patyczki do szaszłyków, doprawione ziołami, najczęściej podawane z sosami i warzywami na chlebkach pita.
stifάdo – grecki gulasz, tradycyjnie przygotowywany z wołowiny. Grecy podają ten gulasz z ryżem lub makaronem w kształcie ryżu, ale pyszny jest też ze świeżym pieczywem.
keftédes – frykadelki z mielonego mięsa.

Grecy są wielkimi miłośnikami serów, podobnie jak Francuzi. Najbardziej znany grecki ser to féta (dosłownie: kawałek). Feta to ser gospodarski produkowany ze zsiadłego mleka – owczego lub, rzadziej, z kombinacji mleka owczego i koziego. Jest on formowany w bloki, a następnie krojony na porcje (stąd nazwa). Gospodarze dawno temu stanęli przed problemem konserwowania tego produktu, ponieważ zwykle nie mieli możliwości sprzedawania go na miejscu. Udawali się ze swoim wyrobem do większego miasta, często oddalonego, gdzie klienci wymagali świeżego produktu. Wymyślono więc solankę, w której feta była przechowywana aby zachowała świeżość oraz w okresie, kiedy mleka było mniej.  
Feta z oliwkami i kawałkiem świeżego chleba zalicza się do najpopularniejszych mezédes, dodaje się ją też do greckiej sałatki wiejskiej. Używa się jej do zapiekanek i jako składnik farszu. Przy zakupie warto zwrócić uwagę na jej jakość – tylko prawdziwa grecka feta zapewni oryginalny smak naszym potrawom. 
Popularnym dodatkiem do potraw jest także giaoúrti – grecki jogurt- ma on wiele zastosowań. Prawdziwy grecki jogurt jest bardzo gęsty, może być wykorzystywany do marynat, ciast, sosów, zapiekanek, deserów – jogurt z owocami i miodem to najlepsze zakończenie greckiego posiłku.

Grecy jedzą dużo owoców, najczęściej na deser sięgają właśnie po nie. Mimo to potrafią przygotować mnóstwo słodkich specjałów. Greckie desery są bardzo słodkie, często nasączone miodem. Najbardziej znane z nich to:

baklawάs – orzechowe paszteciki z ciasta filo, nasączone syropem
glikά koutaliú – owoce konserwowane w syropie, najczęściej wiśnie, figi, winogrona, mogą to być także zielone pomidory lub miniaturowe bakłażany,
kataifi – roladki z włóknistego ciasta z nadzieniem orzechowym, nasączone syropem cytrynowym
loukoumάdes – pączki smażone w oleju, zanurzane w miodowym syropie i przyprawione cynamonem.

Grecja to piękny, przyjazny kraj ze świetną kuchnią. Warto się tam wybrać choć raz w życiu, ale jeśli nie możecie to spróbujcie odnaleźć Grecję tutaj. Znajdźcie dobrą, grecką restaurację w okolicy lub spróbujcie gotować po grecku w domu. Obecnie nietrudno kupić także u nas dobre, oryginalne greckie produkty, nie tylko sery ale i oliwę, oliwki, przystawki sprowadzane prosto z Grecji. Szukajcie, kupujcie i eksperymentujcie – smacznego :-)

zdjęcia: Paulina Tramecourt

źródła:

„Culinaria. Kuchnie Europy” wyd. Könneman
"Kulinarne wyprawy Jamiego" Jamie Oliver wyd. Insignis