Pasy kwietne - Duża bioróżnorodność jest nam niezbędna!

Pasy kwietne to sposób na zwiększanie bioróżnorodności pól uprawnych i wzmocnienie biologicznej kontroli szkodników roślin uprawnych.

ANTROPOCEN – OKRES PANOWANIA CZŁOWIEKA I DRAMATYCZNIE SZYBKIEGO UBOŻENIA PRZYRODY

Pędzimy. Szybko rośnie zaludnienie Ziemi, a także poziom konsumpcji. Zwiększa się popyt na żywność, a wraz z nim presja na intensyfikację gospodarki rolnej. Likwidowane są tzw. środowiska marginalne, czyli np. zadrzewienia, miedze i śródpolne zbiorniki wodne. Skutkiem tych działań jest szybki spadek różnorodności biologicznej terenów rolniczych, a w tym zanikanie gatunków ważnych gospodarczo, jak zapylaczy (np. pszczół i trzmieli) oraz wrogów naturalnych szkodników upraw. Stanowi to jaskrawy przykład rozwoju niezrównoważonego.

DUŻA BIOROŻNORODNOŚĆ JEST NAM NIEZBĘDNA

W ekosystemie bogatym w gatunki daną funkcję (np. zapylania roślin) pełni wiele gatunków i zaniknięcie jednego z nich pozostaje bez konsekwencji dla funkcjonowania ekosystemu. Inaczej jest w przypadku ekosystemów zubożałych, gdy wraz ze zniknięciem danego gatunku może zupełnie zaniknąć pełniona przez niego funkcja (np. właśnie zapylanie). Dlatego zachowanie dużej różnorodności biologicznej jest ważne nie tylko z powodów etycznych (coraz ważniejszych dla wielu ludzi), ale także z bardzo ważnych przyczyn praktycznych. Np. wartość ekonomiczną zapylania upraw w Polsce w 2015 r. szacowano na 4,1 mld zł. Zachowanie wysokiego poziomu różnorodności biologicznej jest zatem warunkiem ludzkiego dobrobytu, a nie kaprysem.

Pasy kwietne gospodarstwa Juchowo.

PASY KWIETNE JAKO SPOSOB NA UROZMAICANIE TERENOW ROLNICZYCH

Urozmaicona struktura krajobrazu jest konieczna dla zachowania dużej bioróżnorodności terenów rolniczych. Najważniejsze są zadrzewienia śródpolne, ale bardzo istotne są także pasy kwietne, czyli wydzielone fragmenty pól z mieszanką gatunków roślin obficie kwitnących. Głównym gospodarczym celem zakładania pasów kwietnych jest wzbogacenie fauny pól uprawnych w gatunki pożyteczne, czyli owady pasożytnicze i drapieżne oraz pająki, zmniejszające zagęszczenie populacji szkodników upraw oraz owady zapylające. Dzięki temu, że kwietne pasy stanowią obfitą bazę pokarmową (dzięki pyłkowi i nektarowi) oraz są środowiskiem trwałym, zwiększają liczebność w/w grup bezkręgowców. W rezultacie obecność pasów kwietnych może skutkować spadkiem liczebności szkodników upraw i mniejszymi wydatkami na zakup insektycydów. Gatunki roślin w pasach kwietnych muszą sprzyjać naturalnym wrogom szkodników, a nie samym szkodnikom. Okresy kwitnienia poszczególnych gatunków powinny być maksymalnie zróżnicowane i należy używać gatunków rodzimych dostosowanych wymaganiami do warunków siedliskowych panujących w danym miejscu. Optymalnie, pasy powinny być wieloletnie, czyli składać się z gatunków jednorocznych, dwuletnich oraz bylin o różnym czasie i długości kwitnienia. Szerokość kwietnych pasów powinna wynosić 3-8 m, a odległości między pasami powinny być mniejsze niż 100 m.

JAKA PRZYSZŁOŚĆ KWIETNYCH PASOW W POLSCE?

Badania nad pasami kwietnymi w Polsce rozpoczął Instytut Środowiska Rolniczego PAN (dzięki wsparciu MRiRW) we współpracy z gospodarstwem ekologicznym w Juchowie oraz Fundacją im. Stanisława Karłowskiego i Stowarzyszeniem Demeter-Polska, a także z Fundacją Łąka. Na podstawie doświadczeń z innych krajów można oceniać, że kwietne pasy powinny stać się jednym z powszechnie stosowanych środków wzmacniania biologicznej kontroli roślin i ochrony bioróżnorodności. Warunkiem powodzenia w rozpowszechnieniu się kwietnych pasów jest, jak można sądzić, ich objęcie ministerialnym wsparciem finansowym.

Dr hab. Krzysztof Kujawa

(Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk)

Artykuł przygotowany we współpracy ze Stowarzyszeniem Demeter-Polska

Artykuł pochodzi z magazynu wiosna 2020 Gotuj w stylu eko.pl