Ceremonia parzenia - część II - YERBA MATE

YERBA MATE

Yerba mate, nazywana także chimarrão, to tradycyjny, bogaty w kofeinę napar pochodzący z Ameryki Południowej. Yerba mate posiada mocny, cierpki smak cechujący się goryczką, lekką kwasowością i dymnym posmakiem. Napar ten przygotowywany jest z liści ostrokrzewu paragwajskiego (ilex paraguariensis). Roślina ta występuje wyłącznie na małym obszarze między Oceanem Atlantyckim a rzeką Paragwaj, czyli na terenie trzech krajów: Brazylii, Paragwaju i Argentyny. Zdecydowana większość upraw ostrokrzewu paragwajskiego ma miejsce na ogromnych plantacjach, pod które tereny są wylesiane – dzieje się tak w przypadku uprawy konwencjonalnej. Takie krzaki ostrokrzewu znajdują się na silnie nasłonecznionych polach, co, podobnie jak w przypadku kawy, przekłada się na mocniejszy smak, ale także gorszą jakość napoju. W przeciwieństwie do wielkoskalowej uprawy konwencjonalnej, w uprawach ekologicznych roślina ta rośnie w stanie niemalże dzikim. Ostrokrzew, osiągający wysokość maksymalnie 15 metrów, jest obficie ocieniany przez araukarie (drzewa iglaste osiągające wysokości ok. 70 metrów). Jego liście zbierane są ręcznie, co wpływa na wyższą jakość suszu oraz lepszą regenerację roślin. Metody ekologiczne nie prowadzą do wycinki lasów i wyjaławiania gleby, dlatego wybierając w sklepie yerbę powinniśmy zwracać uwagę na to, czy posiada ona certyfikat ekologiczny.

Historia picia yerba mate rozpoczęła się jeszcze przez przypłynięciem Europejczyków do Ameryki. Ostrokrzew był wykorzystywany przez indiańskie plemiona Guarani oraz Tupi. Pierwsza nazwa napoju, ka'a, stosowana przez Indian Guarani oznacza po prostu „zioło”. Indianie Tupi mówili zaś na ten napój congonha, co w wolnym tłumaczeniu oznacza „to, co utrzymuje nas przy życiu”. Rzeczywiście, yerba mate słynna jest z właściwości pobudzających. Historia napoju jest jednak dosyć przewrotna: kiedy w XVII wieku jezuici przybyli w regiony Ameryki Południowej i odkryli indiański napój, uznali go nie dość że za szkodliwy zdrowotnie, to jeszcze posiadający diabelskie moce. Z czasem jednak sami przekonali się do naparu, doceniając nie tylko jego korzyści zdrowotne, ale także finansowy aspekt uprawy – eksport suszu ostrokrzewu stał się bowiem ich głównym źródłem dochodu. Jezuici rozpoczęli uprawę yerba mate na dużą skalę, jednak po kasacji zakonu pod koniec XVIII wieku, plantacje te upadły, a yerba z powrotem rosła przede wszystkim w stanie dzikim. Powrót do regularnej uprawy ostrokrzewu paragwajskiego miał miejsce w wieku XIX za sprawą południowoamerykańskich kowbojów gaúcho, którzy zaczęli sięgać po yerba mate codziennie rano, przed wyruszeniem z bydłem na pole.

Dziś yerba mate jest powszechnie znana i chętnie pita przez osoby takie jak podróżnik Wojciech Cejrowski, piłkarz Leo Messi czy nawet papież Franciszek. Popularność napoju wynika z jego wielu zdrowotnych właściwości. Yerba mate za sprawą zawartych w niej alkaloidów pobudza i wspomaga koncentrację, dzięki czemu polecana jest w pracy jako alternatywa kawy. Jest także bogata w minerały (sód, magnez, żelazo, potas) i witaminy (A, B1, B2, C, E, K). Może zapobiegać osteoporozie oraz ograniczać przybieranie na wadze. Yerba mate jest jednak mocnym napojem, mogącym działać drażniąco na układ pokarmowy, dlatego osoby z jego problemami mogą odczuwać bóle po wypiciu naparu. Napoju powinny całkowicie unikać kobiety w ciąży oraz karmiące, ze względu na wysoką zawartość kofeiny, która może zaszkodzić dziecku.

Rytuał picia yerba mate praktykowany już przez dawnych Indian nazywa się cebar. Podczas obrzędu ludzie siadają w kręgu, a gospodarz ceremonii przygotowuje napój i próbuje go jako pierwszy, by upewnić się, czy ma on odpowiedni smak i temperaturę. Następnie przygotowuje yerbę dla kolejnych uczestników ceremonii. Każdy zobowiązany jest wypić napar do dna, aż słychać będzie charakterystyczne siorbnięcie. Jeśli dana osoba w kręgu po wypiciu swojej porcji podziękuje, w następnej turze napój nie będzie już dla niej przygotowywany. Ponieważ yerba mate jest pite z jednej słomki i jednego kubeczka przez wszystkich uczestników rytuału, w kręgu obowiązuje następująca zasada: nie brać udziału, jeśli jest się chorym, by nie przekazywać dalej swoich zarazków.

Krąg yerba mate w gronie rodzinnym lub gronie przyjaciół nie był jednak jedyną formą rytuału praktykowaną przez Indian. Napar pito także witając przybyszów w wiosce. Wódz wychodził na powitanie i wypijał przygotowany napój, a następnie podawał go gościom. Jeśli nie bali się wypić napoju, byli serdecznie witani w wiosce. W przeciwnym wypadku goście nie byli godni zaufania i mogli zostać przepędzeni, często w krwawy sposób. W dzisiejszych czasach także picie naparu Indian łączy ludzi i może stanowić dobry początek znajomości. W tym rytuale chodzi bowiem o bliskość i komunikację międzyludzką oraz akceptację drugiego człowieka.

Przygotowywanie napoju nie jest trudne, choć różni się od tradycyjnej herbaty przede wszystkim ilością suszu, jakiej potrzebujemy, by uzyskać szklankę napoju. Pierwsza przygotowana yerba niekoniecznie będzie Ci smakować – to mocny napój o raczej gorzkim i cierpkim smaku, który niektórym kojarzy się nawet z tytoniem. Stąd na początku lepiej wybrać delikatniejsze gatunki yerba mate oraz użyć nieco mniejszej ilości suszu. Dłuższa praktyka pozwoli Ci jednak doceniać aromat nawet bardzo mocnych naparów. By przygotować napój w domu będziesz potrzebować:

SKŁADNIKI:
• Ekologiczny susz yerba mate
• Gorąca woda
PRZYBORY (metoda tradycyjna):
• naczynie do picia yerba mate (matero)
• słomka zakończona sitkiem (bombilla)
PRZYBORY (metoda nowoczesna):
• 2 zwykłe kubki
• sitko

SPOSÓB PRYGOTOWANIA (metoda tradycyjna):
Wsyp susz yerba mate do matero tak, by zajmował od 1/3 do 3/4 objętości naczynia. Zalej susz gorącą wodą (ok. 80 C). Poczekaj 2-3 minuty, aż napój się zaparzy. Napój pij przez bombillę, która nie przepuści suszu. Po wypiciu susz możesz ponownie zalać około 3-4 razy w ciągu dnia.
SPOSÓB PRZYGOTOWANIA (metoda nowoczesna):
Wsyp kilka łyżek yerba mate do zwykłego kubka i zalej gorącą wodą (ok. 80 C). Poczekaj 2-3 minuty, aż napój się zaparzy. Jeśli nie posiadasz bombilli, możesz przecedzić yerbę przez sitko do drugiego kubka. Susz możesz zalać około 3-4 razy w ciągu dnia.

ŹRÓDŁO : 

Chatka z Yerba Mate, Rytuały związane z Yerba Mate, 2015, https://chatkazyerbamate.pl/rytualy-zwiazane-z-yerba-mate/
Dobre Ziele, Herbata Yerba Mate? Nie, yerba to ziele!, https://dobreziele.pl/poczytaj-o-yerba-mate/wlasciwosci-yerba-mate
W. Dróżka, Yerba mate: pozytywne i negatywne skutki picia naparu, 2019, https://zdrowie.radiozet.pl/W-zdrowym-ciele/Zdrowe-zywienie/Produkty/Yerba-mate-pozytywne-i-negatywne-skutki-picia-naparu
J. Mateistka, Omawiamy negatywne właściwości Yerba mate - przeczytaj uważnie!, 2020, https://zielonytarg.pl/blogi/yerba-mate-negatywne-wlasciwosci-poradnik
Poyerbani, Rytuał – w kręgu yerba mate, 2017, https://www.poyerbani.pl/Rytual-w-kregu-yerba-mate-news-pol-1503305567.html
Szczypta Świata, Jaką yerbę wybrać?, https://szczyptaswiata.pl/pol_m_Yerba-mate_Jaka-yerbe-wybrac-131.html
Unmate, Krótka historia yerba mate, https://un-mate.pl/historia-yerba-mate/
Yerba Market, Indiański rytuał "cebar", 2021, https://www.yerbamarket.com/Indianski-rytual-cebar-blog-pol-1617981481.html