Chrzan czy ćwikła?

Chrzan i ćwikła to nieodłączny element wielkanocnego stołu. Dawniej wierzono, że zjedzenie chrzanu podczas Wielkanocy wypali całe zło i choroby.

CHRZAN
Chrzan pospolity należy do rodziny kapustowatych, to bylina występująca powszechnie w strefie umiarkowanej Europy i Azji. Dawniej wykorzystywany był w medycynie, jako środek bakteriobójczy, w walce z przeziębieniem (ze względu na działanie wykrztuśne), zapobiegający wzdęciom, usprawniającym trawienie, Zewnętrznie w formie okładów w bólach artretycznych lub nerwobólach. Obecnie miazga z korzenia chrzanu wykorzystywana jest przede wszystkim do celów kulinarnych, jako ostra przyprawa podkręcająca smak potraw.

SWOJSKI ŻEŃ-SZEŃ
Chrzan nazywany jest słowiańskim żeń-szeniem. Wykazuje działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne, łagodzi objawy infekcji, wzmacnia odporność organizmu. Zawiera witaminę A, C, E, witaminy z grupy B, beta-karoten. Dzięki witaminie C (której chrzan zawiera więcej niż owoce cytrusowe) pomaga on w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego. Razem z witaminą E pomagają w ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym. Charakterystyczny ostry zapach i smak chrzan zawdzięcza związkowi chemicznemu o nazwie izotiocyjanian allilu. Działa on drażniąco na błony śluzowe, co powoduje łzawienie oczu. Już samo wąchanie chrzanu powoduje udrożnienie zatkanych zatok, wspierając nas przy przeziębieniu i infekcjach górnych dróg oddechowych. Aby uniknąć łzawienia podczas tarcia chrzanu, warto włożyć korzeń do wody na godzinę. Chrzan zawiera także glukozynolany, które stymulują pracę układu pokarmowego i przyspieszają przemianę materii. Badania wykazały, że produkty rozkładu glukozynolanów w tym, izotjocyjanian fenylu i izotiocyjanian allilu, mogą mieć właściwości przeciwnowotworowe, poprzez hamowanie wzrostu niektórych komórek nowotworowych.

CHRZAN SPRAWI, ŻE LEKKO CI BĘDZIE
Właściwości i składniki korzenia sprawiają, że chrzan może złagodzić dolegliwości po obfitym, tłustym i ciężkim posiłku. Szykując się do Świąt, możemy samodzielnie przygotować ten niezwykle aromatyczny, pikantny dodatek, ścierając korzeń na drobnych oczkach tarki. Smak i konsystencję możemy poprawić dodając: ocet, cukier, kwasek cytrynowy lub śmietankę. Tak przygotowany chrzan idealnie sprawdzi się jako dodatek do wędlin, mięs, pasztetów, jaj, sosów, sałatek oraz zup. Wspaniale z jego udziałem smakuje żurek, barszcz biały i czerwony, zalewajka lub kartoflanka. Jest podstawą tradycyjnej zupy chrzanowej przygotowywanej często na przednówku. Sprawdzi się również jako dodatek do kanapek (nawet zamiast masła), dostarczymy w ten sposób organizmowi witaminy i minerały jednocześnie obniżając kaloryczność posiłku.

CHRZAN + BURAK = POŁĄCZENIE IDEALNE
Z czym najlepiej komponuje się chrzan? Oczywiście z burakiem ćwikłowym! Jeżeli nie lubimy ostrego smaku chrzanu możemy przyrządzić ćwikłę. Jej głównym składnikiem są ugotowane, starte na tarce buraczki. Chrzan nadaje jej delikatnej ostrości, którą możemy dozować wg własnego uznania. Ćwikłę możemy również wzbogacić dodatkiem soku z cytryny, soli, cukru i kminku. Ciekawym składnikiem przełamującym ostrość chrzanu będzie np. żurawina.
Połączenie chrzanu i buraczków jest nie tylko niezwykle smaczne, ale również korzystne dla naszego zdrowia. Buraki są lekkostrawne, ponadto zawierają kwas foliowy i żelazo oraz witaminę C, które pomagają w walce z anemią. Zawierają barwniki zwane betacyjanami, które mają działanie przeciwutleniające. Dzięki sporej ilości potasu i magnezu ćwikła wspiera w problemach z nadciśnieniem.

Ćwikłę można używać jako samodzielne danie lub jako przystawkę do mięs, ryb, zapiekanek czy kanapek. W zależności od regionu Polski na ten dodatek mówi się ćwikła lub ćwikła z chrzanem. W Wielkopolsce, na Śląsku i Kaszubach ćwikła oznacza burak, stąd określenie ćwikła z chrzanem. Decydując się na zakup gotowej ćwikły, zwracajmy uwagę na skład. Wybierajmy produkty ekologiczne o najkrótszym składzie, bez zbędnych dodatków.

Umiar w jedzeniu chrzanu, powinny zachować osoby cierpiące na wrzody żołądka i zgagę. Za duże jego spożycie, może drażnić błonę śluzową układu pokarmowego. Chrzan ma działanie moczopędne, dlatego ostrożnie powinny używać go osoby z chorymi nerkami.

Oprócz korzenia chrzanu w kuchni wykorzystuje się również liście. Mają one łagodniejszy smak i wykorzystywane są jako dodatek przy kiszeniu ogórków, pieczeniu chleba lub zamiast kapusty do gołąbków.

Justyna Busiło - Departament Jakości Bio Planet

 ŹRÓDŁA:

1. https://lekwpolsce.pl/download.php?dokid=544a3588bdb40
2. https://naturalnieozdrowiu.pl/chrzan-jedz-na-zdrowie/
3. https://zdrowie.pap.pl/dieta/chrzanisz-wyjdzie-ci-na-zdrowie
4. https://wyrobynaturalne.com/czy-chrzan-jest-zdrowy-poznaj-lecznicze-.html
5. R. Kosson, M. Horbowicz, Wpływ przechowywania na zawartość izotiocyjanianów w korzeniach chrzanu, „Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu”, nr 41 2007

Artykuł jest opublikowany w magazynie gotuj w stylu eko.pl Nr 28 Wiosna 2024