Cukinia, a może jednak kabaczek?

Z każdym rokiem grono jej zwolenników cukinii powiększa się. Kiedy jest młoda jest bardzo delikatna i smaczna. Stanowi doskonały dodatek do wielu potraw, a jej częste spożywanie niesie za sobą wiele korzyści dla naszego organizmu, które można by wymieniać bez końca.

Pochodzenie i wygląd

Cukinia (Cucurbita pepo convar. giromontiina) jest odmianą botaniczną dyni zwyczajnej i należy do rodziny dyniowatych (Cucurbitaceae) podobnie jak ogórek czy arbuz. Cukinia została wyhodowana we Włoszech w XIX wieku w pobliżu Mediolanu (stąd nazwa pochodzi od włoskiego słowa zucchini co właściwie określa małą dynię). Właściwą ojczyzną z której pochodzi są kraje Ameryki Południowej, gdzie była hodowana już 7000 lat temu. Do Polski dotarła tuż po II wojnie światowej, jednak największą popularnością cieszy się od kilkudziesięciu lat. Uwielbia klimat umiarkowany i jest łatwa w uprawie. Sezon na cukinię trwa od połowy czerwca aż do końca października.

Istnieje wiele odmian cukinii, które różnią się między sobą nie tylko kształtem, ale też kolorem i smakiem. Owoce mogą być podłużne oraz okrągłe, barwy od jasno do ciemnozielonej a także żółtej. Charakterystyczne dla cukinii są żółte, pojedyncze kwiaty w bardzo dużych rozmiarach. Najbardziej popularne owoce mają podłużny, maczugowaty kształt o ciemnozielonej barwie. Ich długość może dochodzić nawet do 40 cm, jednak najlepsze będą te wielkości 10-25 cm o cienkiej skórce. Kwiaty cukinii są również cenionym przez kucharzy ciekawym dodatkiem do potraw.

Cukinia bywa mylona z kabaczkiem, chociaż oba te warzywa należą do odmian dyni zwyczajnej to cukinia jest w Polsce bardziej popularna. Różnica między tymi warzywami wynika ze stopnia wzrostu. Cukinia jest warzywem młodszym, jędrniejszym, z mniejszymi pestkami. Charakteryzuje się łagodniejszym, lekko słodkawym smakiem i jest koloru zielonego lub żółtego. Kabaczek jest odmianą cukinii – posiada większe pestki oraz silniej rozwinięty miąższ.

Wartość odżywcza cukinii
Cukinia z racji tego, że w około 95 % składa się głównie z wody, jest warzywem o małej kaloryczności, 100 gramów części jadalnej dostarcza jedynie 17 kcal (17 kcal / 100 g). Charakterystyczna jest również niska zawartość tłuszczu 0,1 g, natomiast białko wynosi 1,2 g. Węglowodany stanowią 3,2 g, przy czym błonnik pokarmowy to około 1g. Indeks glikemiczny IG dla tego warzywa wynosi 15.

Ponadto w cukinii znajduje się wiele:

- witamin takich jak: A (34 µg), z grupy B, C (9 mg), K oraz kwas foliowy w ilości 52 µg (100 g cukinii dostarcza 15 % dziennego zapotrzebowania na ten składnik)
- karotenoidów jak: alfa - i beta - karoten, zeaksantyna, luteina
- związków mineralnych jak: potas (250 mg/100 g), fosfor (32 mg), magnez (22 mg), wapń (15 mg) oraz sód, żelazo i cynk.

Korzyści ze spożywania cukinii:
- doskonała na diecie odchudzającej - jest polecana ze względu na niskokaloryczność oraz wysoką zawartość wody
- na zdrowe oczy - dzięki obecności luteiny i zeaksantyny (barwników roślinnych), które odpowiadają za ochronę siatkówki oka, częste spożywanie cukinii zmniejsza ryzyko wystąpienia zwyrodnienia plamki żółtej (AMD), choroby która może spowodować ślepotę
- na mocne kości i zęby - spożywanie cukinii ze względu na zawartość wapnia jest korzystne dla naszych zębów oraz zwiększa gęstość kości co chroni je przed łamliwością i osteoporozą
- na układ pokarmowy i krwionośny - zawartość błonnika wpływa na przemianę materii, równoważy poziom cukru we krwi oraz cholesterolu. Potas i magnez wpływają na prawidłową pracę serca a witaminy A i C chronią przed miażdżycą
- ma właściwości antystresowe - dzięki zawartości witamin z grupy B działa odprężająco na nasz organizm, poprawia się także pamięć i koncentracja
- rekomendowana przy rozszerzaniu diety niemowląt - cukinia ze względu na swój delikatny smak może być podana dzieciom już po 6 miesiącu życia
- odpowiednia dla kobiet w ciąży ze względu na zawartość kwasu foliowego, który jest niezbędny do właściwego rozwoju płodu oraz dziecka we wczesnym etapie życia

Zastosowanie kulinarne

Młoda cukinia może być spożywana w całości, na surowo lub po obróbce termicznej. Ma miękką skórkę, soczysty miąższ (nie jest łykowaty) oraz małe nasionka. Kiedy jest bardziej dojrzała, powinniśmy usuwać z niej twardą skórkę oraz gniazdo nasienne ze względu na wielkość pestek. Dzięki neutralnemu smakowi i delikatnemu aromatowi, w naszej kuchni ma wszechstronne zastosowanie. Możemy jej używać przykładowo do duszenia, pieczenia, smażenia, grillowania, jest również doskonałą bazą do przetworów, sosów, pasztetów i zup. Choć to warzywo możemy ją  używać do  słodkich wypieków i przetworów. W Italii używa się jej do wykonania prostej i smacznej potrawy zwanej Zuccini alla poverella Może być spożywana na surowo w postaci kawałków młodych owoców ze skórką, zielonego spaghetti lub wyciśniętego soku.

Ciekawostki:
- jest bardzo zdrowa – w jej owocach nie kumulują się żadne metale ciężkie
- jeśli cukinia ma bardzo gorzki smak, należy ją wyrzucić i nie wolno jej jeść. Znaczy, że zawiera kukurbitacyny, które nie znikają w procesie gotowania i mogą być szkodliwe dla układu pokarmowego

Cukinia kabaczek to dokładnie to samo warzywo. Najczęściej jednak używaną nazwą jest cukinia, więc pod taką nazwą należy jej szukać w sklepie.

Przepisy z wykorzystaniem cukinii znajdziesz tutaj. 

Autor artykułu Emilia Zielińska - Departament Jakości Bio Planet S.A.

Źródła:
1. Aleksandra Korzeniewska, Dominika Sobocińska, Marta Romać, Katarzyna Niemirowicz-Szczytt, Charakterystyka jednopędowych form cukinii (Cucurbita pepo L.), Polish Journal of Agronomy 2013, 12, 26-31
2. Marek Gajewski, Cukinia - coraz bardziej popularna, Hasło ogrodnicze, nr 04/2002
3. http://www.vegetablefacts.net/vegetable-history/zucchini-history
4. http://www.whfoods.com/genpage.php?tname=foodspice&dbid=62
5. https://bonavita.pl/cukinia-wlasciwosci-wartosci-odzywcze-witaminy-i-dietetyczne-przepisy

Artykuł jest opublikowany w magazynie gotuj w stylu eko.pl Nr 21 LATO 2022