Granat - najbardziej wybuchowy owoc w kuchi

Owoc granatowca właściwego kojarzymy głównie z jego zastosowaniem kulinarnym. Owoc spożywany jest na surowo: samodzielnie lub jako dodatek do napojów, deserów, koktajli. Nasiona możemy dodawać do owsianki lub jogurtu. Owoce idealnie dopełniają smak dojrzewających serów, wędlin czy drobiu. Warto także dosypywać nasiona granatu do sałatek, zwłaszcza tych zawierających szpinak i jarmuż. Czerwono fioletowy, słodki i cierpki zarazem sok dobrze gasi pragnienie. Można zastępować nim sok z cytryny.

W przemyśle spożywczym z soku granatu otrzymuje się krystaliczny kwas cytrynowy. W kuchni perskiej sok używany jest często do przyrządzania potraw, w kuchni indyjskiej wykorzystuje się także suszone nasiona (anardha). Ze słodkich odmian granatu produkuje się wina półsłodkie oraz wytrwane. Liderem w światowej produkcji win z tego owocu jest Armenia, w której wprowadzono do uprawy specjalne odmiany rośliny, której owoce charakteryzują się wyższą zawartością cukru.

(IG) = 35

Indeks glikemiczny definiowany jako średni, procentowy wzrost stężenia glukozy we krwi po spożyciu, przez reprezentatywną statystycznie grupę ludzi, porcji produktu zawierającej 50 gramów przyswajalnych węglowodanów, dla świeżego owocu granatowca właściwego wynosi 35 jednostek. Czyli im wyższa wartość indeksu glikemicznego danej żywności, tym wyższy poziom glukozy we krwi po jej spożyciu. Dla odniesienia wartość indeksu dla glukozy wynosi 100 jednostek. Owoc granatowca można zaliczyć do produktów o niskim indeksie glikemicznym.

Tabela 1. Wartość odżywcza Punica granatum.

Liczne badania dowodzą, że istnieje wiele kierunków wykorzystania prozdrowotnego działania ekstraktów z owoców granatowca. Już w starożytnej Grecji lecznicze właściwości granatowca doceniał Hipokrates z Kos, wykorzystując go w leczeniu niepłodności i łagodzeniu objawów związanych z okresem przekwitania. Sokiem leczył bóle żołądka, a skórki zalecał przy biegunkach oraz zewnętrznie na gojenie ran. Arabowie leczyli granatem schorzenia układu pokarmowego. W Rzymie, Indiach czy Armenii stosowano go  powszechnie jako lek przeciw robaczycy.

Współczesne badania potwierdzają, że ekstrakty z granatu mają właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwpasożytnicze i antykancerogenne. Również kora granatowca właściwego stanowi surowiec leczniczy, z uwagi na zawarte w niej alkaloidy takie jak peletieryna i izopeletieryna oraz garbniki. Działają one toksycznie na płazińce bytujące w przewodzie pokarmowym. Sfermentowany sok działa antyoksydacyjnie oraz hamuje aktywność enzymów katalizujących utlenianie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych i estrów. Głównymi produktami tych reakcji są sprzężone nienasycone kwasy tłuszczowe oraz wodoronadtlenki. W wyniku tych reakcji dochodzi do strat niezbędnych składników odżywczych i powstawania niekorzystnego aromatu. Nasiona znajdujące się w owocach są bogate w wielonienasycone kwasy tłuszczowe, spośród których w największej ilości występuje kwas punicynowy, stanowiący około 95% wszystkich kwasów tłuszczowych. Ekstrakt z kwiatów obniża poziom glukozy we krwi, natomiast świeży sok, bogaty we flawonoidy, antocyjany, i kwasy fenolowe, hamuje oksydację lipoprotein o niskiej gęstości (LDL). Rozkład związków chemicznych w poszczególnych częściach rośliny przedstawia tabela 2.

Tabela 2. Związki chemiczne zawarte w poszczególnych częściach rośliny.

Badania na komórkach nowotworowych w warunkach laboratoryjnych wykazały, że olej z nasion granatowca właściwego, zawierający kwas punicynowy, hamuje wzrost i migrację komórek nowotworowych raka prostaty.

W owocach granatowca właściwego znajdują się też inne związki (luteolina, kwas kawowy i kwas ela¬gowy), które dodatkowo wzmacniają działanie przeciwnowotworowe kwasu punicynowego. Podobne zjawisko wzajemnego wzmocnienia działania zaobserwowano badając właściwości cytotoksyczne oleju z nasion granatowca, polifenoli z jego sfermentowanego soku i owocni. Analizowano, czy poszczególne związki są bardziej skuteczne w postaci mieszaniny, czy jako pojedyncze składniki. Zanotowano, że sam olej, bogaty w kwas punicynowy, hamuje wzrost komórek w 60%, podczas gdy jego mieszanina z frakcją polifenolową, czy to ze sfermentowanego soku czy z owocni, zwiększa jego skuteczność do 90%, zaś zastosowanie wszystkich trzech składników razem hamuje wzrost komórek aż o 99%.

Aby dokładniej zrozumieć wpływ oleju z nasion granatowca na organizm ssaków, w tym człowieka, naukowcy przeprowadzili badania na modelu mysim. Do badań użyto myszy, ponieważ ich układ trawienny jest bardzo zbliżony do człowieka, a ich przemiana materii jest wielokrotnie wyższa co pozwala w krótkim czasie zaobserwować zachodzące zmiany. Wykazano, że spożycie oleju z nasion granatowca zmniejsza przyrost masy ciała i ryzyko cukrzycy typu 2 u myszy karmionych pokarmem wysokotłuszczowym, przyczyniającym się do występowania otyłości. Samcom karmionym przez 12 tygodni pokarmem wysokotłuszczowym, podawano dodatkowo olej z nasion granatowca w ilości 1 g na 100 g pokarmu. Zastosowana suplementacja diety olejem z granatowca istotnie zmniejszała przyrost całkowitej masy ciała (5,7 g w porównaniu do 8,5 g w grupie kontrolnej), jak również masę tłuszczową ciała. Uzyskane wyniki badań sugerują, że suplementacja diety myszy olejem z nasion granatowca może zmniejszać u nich ryzyko otyłości i insulino oporności.

Innymi zastosowaniami Granatowca właściwego jest upawa tej rośliny ze względu na jej walory ozdobne. Jest również wykorzystywana w garbarstwie z uwagi na około 32% zawartość garbników w korze, liściach i drewnie.
Z ich udziałem wyrabia się między innymi safian, służący do wytwarzania luksusowego obuwia, toreb, oprawy książek i obijania mebli. Z okryw owocowych wytwarza się cytrynowożółte i czerwonobrunatne barwniki do wyrobu dywanów, a z kwiatów bardzo trwałe barwniki służące do produkcji tkanin lnianych, bawełny i jedwabiu.

Podsumowanie
•    Kilogram granatu, to przeciętnie od 500 do 750 ml soku
•   Najkorzystniej spożywać owoce na surowo samodzielnie lub jako dodatek do napojów, deserów, koktajli, owsianek, jogurtów.
•  Owoce idealnie dopełniają smak dojrzewających serów, wędlin czy drobiu. Granat dosypuj do sałatek, zwłaszcza tych zawierających szpinak i jarmuż.
•    Słodki i cierpki zarazem sok dobrze gasi pragnienie, zastępnik soku z cytryny
• Ekstrakty z granatu mają właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwpasożytnicze i antykancerogenne.
•  Nasiona znajdujące się w owocach są bogate w wielonienasycone kwasy tłuszczowe, spośród których w największej ilości występuje kwas punikowy, stanowiący 65-80% wszystkich kwasów tłuszczowych.
•   Sok jest bogaty we flawonoidy, antocyjany i kwasy fenolowe wpływając pozytywnie na poziom cholesterolu (LDL)

• (IG) = 35

• Sok z granatu to ok 65 kcal na 100 gram soku

Jak wydobyć pestki z granatu:

Metoda 1
Przekrawamy granat w poprzek na pół. Połówkę granatu trzymamy nad miską - pestkami w dół i zaczynamy opukiwać skórkę (skorupę) np. drewnianą łyżką. Po chwili pestki w miarę sprawnie wypadają. Jest to metoda skuteczna i wygodna.

Metoda 2
Granat przekrawamy w poprzek na pół. Następnie połówkę granatu staramy się „wywrócić na drugą stronę”. Robimy to nad miską. Cała sztuka polega na tym, żeby skierować je do miski, ale nie stanowi to dużego problemu. Wystarczy trzymać granat nisko nad jej dnem.

Metoda 3
Do przekrojonego na pół granatu wlewamy zimną wodę i pozostawiamy na 15 minut, następnie odlewamy wodę a pestki wystukujemy (Metoda 1) lub wyciągamy je łyżką. Pestki łatwiej odchodzą od wewnętrznych błonek.

Metoda 4
Miskę napełniamy wodą, zanurzamy w niej połówkę granatu i wydłubujemy pestki.
Zaleta – nie tryska sok.
Wada – razem z pestkami granatu do wody wpada sporo niechcianych fragmentów, które później trzeba wyjąć (część unosi się na wodzie, co ułatwia oddzielenie).
Wydłubane w wodzie pestki granatu odcedzamy na sitku, usuwamy resztki łupinek i czekamy, aż woda odcieknie (to kolejny minus).

Bibliografia:
1.    Dahham, Saad Sabbar, et al. "Studies on antibacterial and antifungal activity of pomegranate (Punica granatum L.)." Am. Eurasian J. Agric. Environ. Sci 9.3 (2010): 273-281.
2.    Al-Maiman, Salah A., and Dilshad Ahmad. "Changes in physical and chemical properties during pomegranate (Punica granatum L.) fruit maturation." Food Chemistry 76.4 (2002): 437-441.
3.    Lansky, Ephraim P., and Robert A. Newman. "Punica granatum (pomegranate) and its potential for prevention and treatment of inflammation and cancer." Journal of ethnopharmacology 109.2 (2007): 177-206.
4.    Białek, Agnieszka, Marta Teryks, and Andrzej Tokarz. "Sprzężone trieny kwasu linolenowego (conjugated linolenic acid-CLnA, super CLA)-źródła i działanie biologiczne." Advances in Hygiene & Experimental Medicine/Postepy Higieny i Medycyny Doswiadczalnej 68 (2014).
5.    Karczmarczuk, Roman. "Granat-owoc mało nam znany." Wszechświat 113.10-12 (2012).
6.    https://www.glukoza.pl/index.php/indeks-glikemiczny-tabele (dostęp w dniu 25.09.2019)
7.    https://www.medme.pl/artykuly/indeks-glikemiczny-tabela-dieta-definicja-i-inne-zalecenia,69056.html (dostęp w dniu 25.09.2019)