Jagoda leśna i borówka amerykańska

Borówka czernica (Vaccinium myrtiłlus L.) pochodzi od łacińskiego wyrazu bacca – jagoda. Nazwa gatunkowa stosowana od XVI w. jest nawiązaniem do mirtu, który nieco przypomina krzewinki borówek. Nazywana również: czarną jagodą, czernicą, borówką czarną, borówką, borowiną, jagodziną, leśną jagodą.

Gatunek rośliny wieloletniej z rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Rośnie na obszarach leśnych o klimacie umiarkowanym i arktycznym. Konkuruje z borówką amerykańską, której owoce są większe, mają bardziej galaretowatą wewnętrzną strukturę. W przeciwieństwie do jagód, borówki do celów konsumpcyjnych pozyskuje się głównie z upraw. Można również z powodzeniem obsadzić krzakami borówki przydomowy ogródek i korzystać ze świezych owoców od połowy lipca do września.

Czarna jagoda jest rośliną leczniczą, stanowi ponad połowę zbiorów owoców leśnych. Kwitnie w kwietniu i maju. Owoc jej pokryty jest granatowym woskowatym nalotem, wewnątrz znajduje się ciemnoczerwony, soczysty miąższ.

Już Słowianie i ludy północnej Europy znali jej właściwości i stosowali ją przy zaparciach, biegunkach i dyzenterii oraz w celu odrobaczenia (przeciw owsicy).

W fitoterapii stosuje się zarówno owoce jak i liście rośliny.

Liście (zbierane coraz rzadziej) zawierają garbniki, flawonoidy, kwasy organiczne, cukry, sole mineralne z wysoką zawartością manganu i selenu. Liście pomagają obniżyć poziom cukru we krwi, działają bakteriobójczo i przeciwzapalnie na błony śluzowe przewodu pokarmowego. Stosujemy je nie dłużej niż 2—3 tygodnie, gdyż przedawkowanie jest groźne dla zdrowia. Przed kuracją bezwzględnie należy poradzić się lekarza. Liście zbierane są od sierpnia do września, w dni pogodne, po obeschnięciu rosy. 

W owocach znajdziemy łatwo przyswajalne cukry, pektyny i kwasy, a ponadto garbniki, witaminy A, C, B, PP, mikroelementy: wapń, magnez, fosfor, miedź i potas.

Owoce suszone stosowane są tradycyjnie przy biegunkach, nieżytach żołądka i jelit, w stanach zapalnych dróg moczowych i przewodu pokarmowego, regulują poziom cholesterolu i cukru we krwi (to dzięki glukokininom), działają antyseptycznie, przeciwgorączkowo. Suszone owoce można spożywać bezpośrednio lub przygotować z nich herbatki lub odwar.

Owoce świeże pomogą przy zaparciach. Zawierają przeciwutleniacze niszczące wolne rodniki wywołujące choroby i przyspieszające procesy starzenia się. Korzystnie wpływają na poprawę widzenia, głównie przy problemach z widzeniem zmierzchowym. Wyciągi z borówki brusznicy są jednym z najważniejszych surowców roślinnych stosowanych w profilaktyce i terapii schorzeń oczu, można je spotkać w wielu preparatach okulistycznych.  Owoce pomagają w walce z chorobami wieku podeszłego. Garbniki obecne w jagodach hamują przepuszczalność błon śluzowych jelit, niszczą bakterie chorobotwórcze. Antocyjany wykazują silne działanie przeciwzapalne, przeciwutleniające i przeciwmiażdżycowe, wiążą toksyny i inne szkodliwe związki w przewodzie pokarmowym. Sok z jagód często był polecany ludziom pracującym w szkodliwych warunkach pracy ze względu na właściwości odtruwające. Dziś zmagamy się ze smogiem, nasze powietrze jest pełne nieczystości, dlatego warto w celu oczyszczenia organizmu sięgać właśnie po jagody. Przeciwnowotworowe właściwości jagód związane są z zawartymi w nich procyjanidynami znanymi jako taniny. Ze względu na polimeryczną strukturę ich stężenie w okrężnicy jest na tyle wysokie, że stwarza szanse na miejscowe działanie przeciwnowotworowe. W jagodzie czarnej stwierdzono także obecność resweratrolu. Jest to organiczny związek chemiczny, polifenolowa pochodna stilbenu. Działa on silnie przeciwutleniająco. Jego ilość w jagodach jest jednak niewielka, więcej znajdziemy go w borówce, w której również mamy pterostilben, który w organizmie wykazuje jeszcze silniejsze i dłuższe działanie niż resweratrol. 

Łatwiej dostępna zwłaszcza w świeżej formie jest borówka amerykańska. W ostatnich latach obserwuje się wzrost uprawy borówki amerykańskiej. Jej owoce są większe a miąższ zielonkawy. Właściwości odżywcze i lecznicze są zbliżone do jagody czernicy. Obydwa gatunki mają działanie uspokajające i przeciwbólowe. Wspomagają pracę oczu (zaćma i zwyrodnienie plamki żółtej, pozytywnie wpływają na pracę jelit, obniżają zły cholesterol (LDL) i podwyższają dobry (HDL)). Borówka amerykańska zawiera sporo fitoestrogenów, które hamują rozwój niektórych nowotworów hormonozależnych. Są źródłem polifenoli, którym przypisuje się działanie przeciwzapalnie, przeciwdziałają chorobom układu krążenia. Wpływają również pozytywnie na procesy myślowe, funkcje poznawcze i pamięć. 

W kuchni można spotkać wiele zastosowań jagód. Najbardziej popularne w Polsce są jagodzianki, pierogi, ciasto drożdżowe z jagodami czy zupa jagodowa z makaronem. 

Najlepiej jest spożywać surowe owoce. Zanim jednak sięgniemy po surowe owoce jagody leśnej należy je starannie wymyć a nawet przelać wrzątkiem. To ze względu na możliwość zakażenia bąblowicą. Chorobą pasożytniczą wywoływaną przez pęcherzowe postacie tasiemców. Do zarażenia może dojść podczas jedzenia niemytych owców leśnych. Kupowane owoce mrożone lub suszone są bezpieczne i gotowe do zjedzenia, nie wymagają żadnych dodatkowych zabiegów czyszczących. Świeże borówki amerykańskie wystarczy lekko przepłukać i są gotowe do spożycia.Z owoców i liści robione są odwary, susze oraz soki.

Z owoców borówki i jagód pozyskuje się sok, nektar, przydządza dżemy, konfitury, syropy, galaretki, kiśle, kompoty i nalewki. Jagody i borówki doskonale nadają się do mrożenia (po godzinie od rozpączęcia mrożenia należy wstrząsnąć opakowaniem jagód aby się nie posklejały).  Jagody niezastąpione są jako  farsz do naleśników, pierogów i dodatek do ciast (aby jagody i borówki nie zatapiały się w cieście lub nie kleiły w pierogach warto je przed dodaniem obsypać skrobią ziemniaczaną lub tapioką). Mus z jagód możemy dodawać do jogurtów, doskolale komponuje się z mięsem, twarogiem krowim, kozim lub owczym. Borówki i jagody mogą również być składnikiem deserów, koktajli lub surówek. Zmiksowane borówki tworzą przepyszną naturalną galaretę. Proste, smaczne i zdrowe.

100 gram borówki amerykańskiej to zaledwie 57 kalorii, owoce składają się w 84% z wody, 14,5 g węglowodanów, w tym od 2,4-3,5 g błonnika, od 0,4-0,7 g tłuszczu oraz 0,6 g białka.

Zawartość witaminy C to średnio 10 mg /100 g, witaminy B1 - 0,04 mg, witaminy B2 - 0,04 mg, witaminy B3 - 0,42 mg, kwasu pantotenowego - 0,12 mg, witaminy B6 - 0,05 mg, kwasu foliowego - 6,00 μg, witaminy A - 54,00 UI (ang. international unit), oraz 0,57 mg witaminy E.
Borówka amerykańska smakuje dzieciom, jest słodka. Dobrze spożywać ją na surowo, nadaje się do mrożenia.

"Zioła czynią cuda" Andrzej Skarżyński s.58
https://pl.wikipedia.org/wiki/Bor%C3%B3wka_czarna
https://pl.wikipedia.org/wiki/Bor%C3%B3wka_wysoka
http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.desklight-43a92301-6cc5-4ce4-adcd-5ea54cbfa294/c/Czarna_jagoda___perspektywy_nowych_zastosowan_w_profilaktyce.pdf