Klitoria ternateńska

Kwiaty klitorii przypominają muszlę i mają najczęściej ciemnoniebieskie zabarwienie. W Azji klitorię wykorzystuje się jako barwnik żywności i kosmetyków, roślinę pastewną i paszową dla zwierząt, roślinę ozdobną, naturalny środek owadobójczy w uprawie orzechów makadamia i bawełny oraz jako lek w medycynie ajurwedyjskiej. U nas najczęściej przyrządza się z niej herbatę o intensywnie niebieskim kolorze, którą powszechnie znamy pod nazwą butterfly pea tea.

Klitoria ternateńska (łac. Clitoria ternatea L., ang. butterfly pea), inaczej groszek motylkowy, jest wieloletnią rośliną tropikalną z rodziny bobowatych (Fabaceae). Pochodzi z rejonów Oceanu Indyjskiego.

WŁAŚCIWOŚCI ODŻYWCZE
Kwiaty, liście, owoce i nasiona klitorii są zasobne w składniki odżywcze. Zawierają białko, tłuszcz, cukry, flawonoidy, terpenoidy, katechiny, kofeinę, fitosterole, laktony. Nasiona zamknięte w strąkach są zasobne w kwasy tłuszczowe (oleinowy, stearynowy, palmitynowy, linolowy), żywice, garbniki i skrobię, zaś kwiaty w związki fenolowe (antocyjany, glikozydy flawonoidowe, kwercetynę, rutynę, kemferol) i składniki mineralne (wapń, magnez, potas, cynk, sód, żelazo). Najważniejszymi związkami bioaktywnymi klitorii są antocyjany, które są silnymi przeciwutleniaczami i nadają kwiatom intensywne, niebieskie zabarwienie.

WŁAŚCIWOŚCI PROZDROWOTNE
Ze względu na szereg składników bioaktywnych, klitoria znalazła szerokie zastosowanie w medycynie ajurwedyjskiej. Od wieków wykorzystywano ją jako środek przeciwdepresyjny, uspokajający, przeciwstresowy oraz wspomagający pamięć i koncentrację. W farmaceutyce klitoria stanowi cenny surowiec zielarski (kwiaty, liście, nasiona). Z surowców sporządza się odwary, napary, nalewki, ekstrakty oraz wyciągi alkoholowe. Pastę z korzeni, liści i nasion klitorii używano zewnętrznie w leczeniu chorób skóry, obrzęków i owrzodzeń. Wyciągi, nalewki, odwary i napary stosowano doustnie w celu zwalczania infekcji, łagodzenia kaszlu i zaburzeń trawiennych, w leczeniu astmy, schorzeń układu moczowo-płciowego, wątroby i zaburzeń miesiączkowania. Ponadto, wyciągi z kwiatów były stosowane w leczeniu chorób oczu. W produkcji suplementów diety i leków wykorzystuje się klitorię w formie suchych ekstraktów lub sproszkowanej.

KLITORII PRZYPISUJE SIĘ WŁAŚCIWOŚCI:
• przeciwutleniające i przeciwnowotworowe
• przeciwstresowe i przeciwdepresyjne,
• przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwgorączkowe,
• przeciwcukrzycowe,
• nootropowe (poprawiające funkcje poznawcze, pamięć, koncentrację),
• przeciwdrobnoustrojowe,
• poprawiające wzrok,
• obniżające poziom cholesterolu,
• moczopędne

ZASTOSOWANIE
Dzięki tak cennym właściwościom klitoria może stanowić składnik żywności funkcjonalnej oraz leków i suplementów diety. Oprócz szerokiego zastosowania w medycynie ajurwedyjskiej klitoria jest wykorzystywana w kuchni. Używana jako naturalny barwnik do żywności (desery, lody, ciasta, ciastka) i napojów
(drinki, koktajle) nadaje im zaskakujący dla potraw kolor. W krajach azjatyckich można spotkać niebieski ryż, desery i puddingi na bazie wyciągu z kwiatów klitorii. Kwiatami dekoruje się także potrawy i desery. Kwiaty w formie sproszkowanej (płatki zmiksowane w młynku do kawy) można dodać do koktajlu lub jogurtu, nadając im niecodzienną barwę i jednocześnie wzbogacając je o cenne przeciwutleniacze. To doskonała alternatywa dla syntetycznych barwników.

NICZYM KAMELEON
Z kwiatów klitorii przygotowuje się herbatkę o niebieskim zabarwieniu, tzw. butterfly pea tea, charakteryzującą się lekko ziemistym, drzewnym i ziołowym smakiem. Dzięki wrażliwości antocyjanów na zmiany pH, kolor naparu z klitorii można łatwo zmienić:
• Dodatek do naparu soku z cytryny powoduje, że zmienia on kolor na fioletowy lub różowy,
• z zieloną herbatą daje morski odcień,
• z owocową – odcień purpurowy
• z mlekiem lub napojem roślinnym – seledynowy.

JAK PRZYGOTOWAĆ NIEBIESKĄ HERBATKĘ?
Do przygotowania naparu wykorzystuje się suszone kwiaty klitorii. Kilka kwiatów (4 – 5 szt.) należy zalać szklanką gorącej wody o temperaturze 90°C i parzyć pod przykryciem ok. 10 minut. Ciekawostką jest, że niebieską herbatę można parzyć kilkukrotnie.

SPOŻYCIE KLITORII I PRZECIWWSKAZANIA
Sproszkowaną klitorię można spożywać w dość dużych dawkach, nawet do 15 g dziennie. Należy pamiętać jednak, że klitoria działa synergistycznie z brahmi, miłorzębem japońskim, guaraną, rozmarynem, gałką muszkatołową, szafranem, wąkrotą azjatycką, żeń-szeniem syberyjskim i indyjskim. Chociaż klitoria ma wiele cudownych właściwości, powinny na nią uważać osoby z zaburzeniami krzepnięcia krwi, niedociśnieniem i anemią oraz kobiety ciężarne i karmiące.

Marta Kowalska - Departament Jakości Bio Planet

Bibliografia:

Jeyaraj E.J., Lim Y.Y. & Choo W.S. (2021): Extraction methods of butterfly pea (Clitoria ternatea) flower and biological activities of its phytochemicals, Journal of Food Science of Technology, 58, 2054 – 2067.

Multisona R. R., Shirodkar S. S., Arnold M. (2023): Clitoria ternatea Flower and Its Bioactive Compounds: Potential Use as Microencapsulated Ingredient for Functional Foods, Applied science, 13, 4, 1 – 20.

Neda G.D., Rabeta M.S., Ong M.T. (2013): Chemical composition and anti-proliferative properties of flowers of Clitoria Ternatea. International Food Research Journal, 20, 3, 1229 – 1234.

Oguis G. K., Gilding E. K., Jackson M. A. (2019): Butterfly Pea (Clitoria ternatea), a cyclotide-bearing plant with applications in agriculture and medicine, Frontiers in plant science, 10, 645.

Shirodkar S. M., Multisona R. R., Gramza – Michałowska A. (2023): The Potential for the Implementation of Pea Flower (Clitoria ternatea) Health Properties in Food Matrix, Applied science, 13, 12, 1 – 20.

Shruti M, Prashant G., Vijay N. (2021): Evaluation of Antidepressant-like Effect of Clitoria ternatea Linn., Research Journal of Pharmacy and Technology, 14, 12.

Artykuł jest opublikowany w magazynie gotuj w stylu eko.pl Nr 28 Wiosna 2024