Rokitnik

Rokitnik zwyczajny (Hippophae rhamnoides L.) to dwupienny, liściasty krzew z rodziny rokitnikowatych (Elaeagnaceae) pochodzący z terenów Europy i Azji. W Polsce rośnie w Pieninach i terenach nadbałtyckich. Często jest spotykany pod nazwą oblepicha czy rozmarynowe drzewko. Już w starożytności rokitnik był wykorzystywany jako roślina lecznicza, ze względu na bogactwo związków biologicznie czynnych. Obecnie produkty z rokitnika znalazły zastosowanie w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i kosmetycznym.

ZWIĄZKI BIOAKTYWNE I WŁAŚCIWOŚCI PROZDROWOTNE ROKITNIKA
Wszystkie części rokitnika (liście, owoce, nasiona, łodygi, korzenie) są źródłem cennych związków bioaktywnych, jednak w głównej mierze do celów leczniczych wykorzystuje się owoce, nasiona i liście.

Rokitnik jest bogatym źródłem witaminy C, karotenoidów, witamin A, D, E i z grupy B, kwasu foliowego, związków fenolowych (kwasy fenolowe, kwercetyna, kamferol, izoramnetyna) i lipidów. Ponadto, zawiera białko, cukry, składniki mineralne, garbniki, olejki eteryczne, enzymy i kwasy organiczne.

Duże ilości kwasów tłuszczowych (palmitynowy, linolowy, oleinowy), fitosteroli, tokoferoli i karotenoidów zawierają nasiona i owoce rokitnika. Liście są bogate w związki przeciwutleniające, chlorofil i białko. Kora rokitnika zawiera związek – gipofainę, wykazujący działanie przeciwnowotworowe.

100 g pulpy z rokitnika pokrywa dzienne zapotrzebowanie na niacynę, witaminę B12, C, B2, B6 odpowiednio w: 428 %, 400 %, 344 %, 104 % i 80 %. Rokitnik zawiera aż dziesięciokrotnie więcej witaminy C niż cytryna i trzykrotnie więcej niż czarna porzeczka. Na skład chemiczny rokitnika wpływają czynniki, takie jak: odmiana, warunki klimatyczne, stopień dojrzałości rośliny i warunki uprawy. Rokitnik podczas przechowywania i przetwarzania zachowuje witaminę C w dużych ilościach, ze względu na brak obecności enzymu askorbinazy, odpowiadającego za rozkład tej witaminy.

Za antyoksydacyjne właściwości rokitnika odpowiadają związki fenolowe, witamina C, beta-karoten oraz enzym – dysmutaza ponadtlenkowa. Dysmutaza to najsilniejsza broń rokitnika w walce z wolnymi rodnikami, której zawiera czterokrotnie więcej niż żeń-szeń. Dzięki aktywności przeciwutleniającej, związki te pomagają w profilaktyce chorób nowotworowych i sercowo – naczyniowych. Ponadto, wykazują działanie antybakteryjne, antywirusowe, przeciwzapalne, przeciwpłytkowe i antystresowe oraz obniżają poziom cholesterolu. Beta-karoten obecny w rokitniku wykazuje właściwości promienioochronne, przeciwstarzeniowe i przeciwtrądzikowe, a witamina C wzmacnia naczynia krwionośne oraz układ odpornościowy.

Zawartość witamin i składników mineralnych w pulpie owocowej rokitnika.

ZASTOSOWANIE
Rokitnik znalazł zastosowanie w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i kosmetycznym. Można wykorzystać wszystkie części rośliny (korzenie, liście, łodygi, nasiona, owoce), ale najczęściej stosuje się nasiona i owoce.

PRZEMYSŁ SPOŻYWCZY
W ostatnim czasie rokitnik stał się popularnym składnikiem wielu produktów spożywczych. Z owoców otrzymywane są: soki, dżemy, marmolady, galaretki, przeciery, musy, oleje, jogurty ze wsadem, cukierki, wina, nalewki oraz susze owocowe. Często owoce rokitnika dodawane są do produktów w celu wzbogacenia ich w witaminę C (miody, herbatki, soki funkcjonalne). Na rynku można spotkać soki rokitnikowe tłoczone NFC. Skrót NFC - „not from concentrate” oznacza, że sok nie jest otrzymany z koncentratu, a powstał w procesie wyciskania lub tłoczenia świeżego miąższu owocu. Soki takie są naturalnie mętne, niefiltrowane, posiadające miąższ, bez dodatku cukrów i barwników. Soki NFC warto pić w okresie jesienno – zimowym, bo dzięki dużej zawartości witaminy C wzmocnią naszą odporność.

Ze względu na dużą zawartość karotenoidów, owoce rokitnika często stosowane są do produkcji barwników do żywności. Liście rokitnika są wykorzystywane do przygotowywania naparów i herbatek. W sklepach dostępnych jest wiele herbatek owocowych i owocowo – ziołowych z rokitnikiem, ale można je również przygotować samodzielnie w domu.

Herbatka z rokitnikiem
50 g suszonych liści aronii i 50 g suszonych liści rokitnika wymieszać i przygotować napar z 5 g przygotowanej mieszanki i 200 ml wrzątku. Po 15 minutach odcedzić.

PRZEMYSŁ FARMACEUTYCZNY
W aptekach dostępne są różnego rodzaju suplementy diety, maści i kremy. Suplementy mają na celu wzmocnić odporność, dzięki wysokiej dawce witaminy C. Olej rokitnikowy zawarty w produktach odgrywa dużą rolę w leczeniu oparzeń, odleżyn i odmrożeń oraz dolegliwości układu pokarmowego. Ponadto, przyspiesza regenerację skóry i gojenie się ran oraz łagodzi ból i stany zapalne.

PRZEMYSŁ KOSMETYCZNY
W przemyśle kosmetycznym rokitnik jest składnikiem wielu produktów, takich jak: kremy, maseczki, balsamy, mleczka, pomadki, szampony i odżywki. Szampony i odżywki wzmacniają włosy, nadają im blask oraz regenerują i zapobiegają rozdwajaniu się końcówek. Olej z rokitnika zawarty w kremach wspomaga syntezę kolagenu, uelastycznia i rozświetla skórę, wygładza zmarszczki, zapobiega pękaniu naczynek krwionośnych oraz chroni przed promieniowaniem UVA i UVB. Ponadto, wykorzystuje się go w leczeniu łuszczycy, trądziku i atopowego zapalenia skóry.

NATURALNE KOSMETYKI Z ROKITNIKIEM
Maseczka nawilżająca
Surowe żółtko wymieszać z 1 łyżeczką soku z rokitnika i 1 łyżeczką oleju rokitnikowego. Maskę nałożyć na twarz, a po 20 minutach spłukać letnią wodą.

Maseczka ujędrniająca
1 łyżkę glinki kosmetycznej wymieszać z surowym żółtkiem i 1 łyżeczką oleju; masę nałożyć na twarz i spłukać po 15 minutach letnią wodą.

CIEKAWOSTKI
-Łacińska nazwa rokitnika Hippophae rhamnoides, oznacza „lśniący, błyszczący koń”. W starożytnej Grecji pędy i liście służyły jako pasza dla koni, dzięki której zwierzęta miały lśniącą sierść.
-Uważaj na soki z rokitnika o brunatnej barwie. Taką barwę sokom nadaje zjełczały olej znajdujący się w miąższu i nasionach.

Marta Kowalska - Departament Jakości Bio Planet

Bibliografia

Białecki J., Skalski B., Olas B. (2021): Rokitnik zwyczajny jako źródło związków prozdrowotnych, Kosmos Problemy Nauk Biologicznych, 70, 1, 121 – 129.

Bośko P., Biel W. (2017): Właściwości lecznicze rokitnika zwyczajnego (Hippophae rhamnoides L.), Postępy fitoterapii, 1, 36 – 41.

Gut M., Gasik A., Mitek M. (2008): Rokitnik – roślina niczym apteka, Przemysł Spożywczy, 62, 6, 36 – 38.

Mateuszuk K., Biel W. (2020): Rokitnik zwyczajny (Hippophae rhamnoides L.) - cenne źródło dodatków do żywności, Przemysł spożywczy, 74, 5, 33 – 36.

Piłat B., Zadernowski R. (2016): Rokitnik w produktach spożywczych, Przemysł spożywczy, z. 6.

Pluta S., Trzonkowski S. (2014): Rokitnik (cz. I) roślina o niezwykłych właściwościach, Jagodnik, 2, 14, 116 – 117.

Resich – Kozieł L., Niemyska K. (2020): Zastosowanie oleju z rokitnika w kosmetologii, Kosmetologia Estetyczna, 9, 187 – 191.

Ulanowska K., Skalski B. (2018): Rokitnik zwyczajny (Hippophae rhamnoides L.) jako źródło związków o aktywności przeciwnowotworowej i radioprotekcyjnej, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 72, 240 – 252.

Artykuł jest opublikowany w magazynie gotuj w stylu eko.pl Nr 22 Jesień 2022