Topinambur - cytrus północy - naturalny probiotyk

Topinambur (Helianthus tuberosus L.) należy do rodziny astrowatych. Powszechnie spożywany w wielu krajach, nazywany także karczochem jerozolimskim, słonecznikiem bulwiastym, a przez francuzów podobno nawet „ziemną gruszką”! W ostatnich latach topinambur zyskuje coraz większą popularność, głównie ze względu na swoje walory zdrowotne ale również i smakowe. Jest to mało wymagająca roślina uprawna, dająca wysokie plony. Odporna na szkodniki, powszechne choroby roślin, działanie niskich temperatur, podlewania wymaga podczas wyjątkowej i długotrwałej suszy. 

Topinambur pochodzi z Ameryki Północnej, gdzie jego uprawą zajmowali się jeszcze Indianie. Do Europy przybył w XVII w. Wcześniej uprawiany jedynie na pasze dla zwierząt, teraz sięgają po niego najlepsi kucharze świata!

To roślina, która również ukwieca nasze pola.

Popularność zdobyła nie tylko ze względu na wspomnianą łatwość uprawy, ale również dzięki zawartości cennych składników pokarmowych.

Topinambur  jest źródłem witamin: C, witamin z grupy B (B1, B2, B3, B5, B6) oraz minerałów: krzemu, żelaza, potasu, fosforu i miedzi. 

Dzięki zawartości cennych składników pokarmowych, topinambur można stosować w celu poprawienia przemiany materii, utrzymania właściwej mikroflory jelit oraz w profilaktyce cukrzycy. Wspiera także układ sercowo-naczyniowy i kostno-stawowy dzięki zdolności regeneracji tkanek. Ponadto wzmacnia układ odpornościowy i pomaga w stanach przewlekłego zmęczenia. Duża zawartość błonika powoduje dobroczynny wpływ na perystaltykę jelit, wspierając w odchudzaniu. 

Często jest porównywany z ziemniakiem, jednak nie jest to do końca właściwe, gdyż topinambur zamiast skrobi, zawiera inulinę. Zawartość inuliny w bulwie topinamburu kształtuje się w przedziale 14 – 19%. Inulina jest naturalnym węglowodanem o właściwościach prebiotycznych. Jest rozkładana dopiero w jelitach, stanowiąc idealną pożywkę dla dobroczynnych bakterii typu: Lactobacillus i Bifidobacterium. Inulina uchodzi za najważniejszy składnik prozdrowotny w bulwie topinamburu. Jest dobrze tolerowana przez diabetyków, gdyż pomaga regulować poziom glukozy we krwi. Rozkłada się częściowo do fruktozy, która zalecana jest w diecie chorych na cukrzycę. 

Topinambur zawiera duże ilości krzemionki, jej obecność w diecie wspiera zdrowy i piękny wygląd skóry, paznokci i włosów. Ponadto wpływa na szybsze gojenie się ran. Z biegiem lat ilość krzemu w organizmie  się zmniejsza, wzrasta natomiast poziom wapnia, dostarczanie krzemu zapobiega przedwczesnemu starzeniu się skóry.

Jak spożywać topinambur?

Na początku należy dokładnie oczyścić bulwy z ziemi. Łatwiej obierać topinambur ze skórki po ugotowaniu, ze względu na nierówną powierzchnię z licznymi guzkami. Jeżeli jednak obierzemy bulwy przed ugotowaniem, warto skropić je wodą z sokiem z cytryny, aby zachowały naturalny kolor. Bulwy szybko ciemnieją ze względu na dużą zawartość żelaza. Inną metodą jest zakwaszenie obranego topinambura przez 5 minut w wodzie z dodatkiem cytryny lub octu jabłkowego (np. na 1 litr wody wkropić  soku z 1/2 cytryny).

Topinambur można udusić z innymi warzywami, ugotować, podobnie jak ziemniaki jako dodatek do drugiego dania lub zup, można upiec z ziołami w piekarniku lub w ognisku. Bulwy można również wysuszyć i zmielić. W postaci zmielonej (mąka) możemy cały rok przygotowywać z niego pyszne dania, m.in. placki, czy kotleciki.
Podczas gotowania należy pamiętać, że topinambur gotujemy stosunkowo krótko. Na małym ogniu ok. 10 minut.
Ciekawostką jest fakt, że w odróżnieniu od ziemniaka, topinambur możemy spożywać na surowo np. jako składnik surówek lub jako dodatek do kanapek! Możemy również dodać go do herbaty, zamiast cytryny (plasterek).

Sok odwirowany z bulw topinambura uchodzi za dobry lek na wrzody żołądka.

Ponadto przydatny może się okazać napar z kwiatostanów topinamura wykorzystany w poprawieniu kondycji przewodu pokarmowego.

Osoby rozpoczynające przygodę z topinamburem, powinny wprowadzać go ostrożnie do diety. Zbyt duża ilość inuliny w organizmie może spowodować dyskomfort w postaci gazów. Za bezpieczną dawkę uznaje się 5 gramów inuliny na dobę. W topinamburze średnia zawartość inuliny wynosi ok. 16g na 100g produktu . Waga jednej świeżej bulwy wynosi około 30g i zawiera około 4.8g inuliny. Taka dawka wpływa wręcz terapeutycznie na nasz organizm.

Powinniśmy jak najszybciej włączyć topinambur do swojej diety. Jest on świetnym rozwiązaniem dla osób, które szukają w kuchni nowych wyzwań i nowych smaków a przede wszystkim wpływa bardzo korzystnie na nasze zdrowie.

Poniżej kilka prostych przepisów z zastosowaniem smacznej i pożywnej bulwy topinambura:

Kremowa zupa z topinambura

Składniki:
• ¾ kg topinambura;
• ½ selera;
• 1 pietruszka;
• oliwa z oliwek;
• pestki dyni;
• sok z połowy cytryny;
• słodka śmietana (opcjonalnie);
• kurkuma, suszony lubczyk, suszona natka pietruszki, mielona kolendra, słodka papryka, sól morska, pieprz, liść laurowy.
Sposób przygotowania: do 1 litra zimnej wody wciskamy sok z cytryny. Nożykiem usuwamy z bulwy wystające małe części korzeni (ułatwia to późniejsze obieranie). Obieramy topinambur i zanurzamy w zakwaszonej wodzie na kilka minut. Obieramy seler i pietruszkę, kroimy na talarki. Rozgrzewamy w garnku kilka łyżek wody – kiedy się zagotuje dodajemy 2 łyżki oliwy. Wrzucamy ½ łyżeczki kurkumy, mieszamy i podgrzewamy ok. 1 min. Następnie dodajemy pokrojone warzywa (dusimy na małym ogniu). W międzyczasie kroimy topinambur. Dusimy wszystko kilka minut, następnie zalewamy dwoma litrami wrzątku i przyprawiamy. Gotujemy na małym ogniu pod przykryciem przez ok. 40 min. Zupę miksujemy, wcześniej wyjmując liść laurowy. Podajemy z prażonymi pestkami dyni i odrobiną śmietany.

Surówka z topinambura 1

Składniki:
• 250 g topinamburu
• 2 jabłka
• sok z cytryny 

Sposób przygotowania: ścieramy na tarce topinambur i jabłka i mieszamy. Pamiętamy o skropieniu topinambura sokiem z cytryny.

Surówka z topinambura 2

Składniki:
• 250 g topinambura
• garstka rodzynek lub żurawiny
• śmietana lub jogurt
• łyżka miodu
Sposób przygotowania: ścieramy topinambur na tarce, skrapiamy sokiem z cytryny. Dodajemy rodzynki lub żurawinę. Śmietanę lub jogurt mieszamy z miodem. Dodajemy do startego topinambura. Wszystko razem mieszamy.

Surówka z topinambura 3

Składniki:
• 500 g topinamburu
• 500 g marchewki
• 2 łyżki posiekanego koperku
• 2 łyżki oleju z orzechów włoskich
• 3 łyżki soku z cytryny
• sól
• pieprz
Sposób przygotowania: obieramy marchewkę i topinambur, myjemy i ścieramy na tarce. Topinambur od razu skrapiamy sokiem z cytryny. Dodajemy koperek, przyprawy i olej. Wszystkie składniki mieszamy i odstawiamy na kilkanaście minut. Przed podaniem posypujemy prażonymi ziarnami słonecznika.

Dodatkowe informacje: 
Surowa bulwa topinamburu zawiera:

źródło: https://ndb.nal.usda.gov

Referencyjne wartości spożycia (źródło: Rozp. 1169/2011)

Topinambur odnajdziesz również w przepisach tutaj.

Smacznego!

Źródła:
1. Produkcja i przechowywanie płodów rolniczych M. Trybała 1999 wyd. Akademia Rolnicza Wrocław
2. The Jerusalem artichoke as an agricultural crop N.Kosaric, G.P. Cosentino, A. Wieczorek 1984 Biomass vol. 5 pages 1-36
3. https://ndb.nal.usda.gov
4.https://ndb.nal.usda.gov/ndb/foods/show/2978?fgcd=&manu=&lfacet=&format=&count=&max=35&offset=&sort=&qlookup=Jerusalem-artichokes%2C+raw
5. Przepisy z zastosowaniem topinambura zostały udostępnione przez Gospodarstwo Rolno-Ogrodnicze Marek Strojs w Kaliszu.