Truskawki nie tylko do szampana

Jedzenie truskawek to nie tylko przyjemność dla podniebienia, ale także zastrzyk zdrowia dla całego organizmu. Co roku, na przełomie maja i czerwca cieszymy się smakiem krajowych truskawek, dlatego warto korzystać z ich dobrodziejstw – gdy są  dostępne!

Owoce, obok warzyw są niezwykle istotnym składnikiem naszej codziennej diety. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca, aby owoce i warzywa spożywać podczas każdego posiłku, przynajmniej pięć razy dziennie, minimum 400 gramów na dzień. Dlatego też warto sięgać po truskawki, gdy tylko pojawią się na domowej grządce lub w zaprzyjaźnionym sklepie, aby urozmaicić i wzbogacić nasz jadłospis.

Historia

Truskawka (Fragaria ananassa) jest rośliną powstałą w XVIII wieku przez skrzyżowanie dwóch odmian poziomek: chilijskiej (Fragaria chiloensis) z wirginijską (Fragaria virginiana) przez francuskiego botanika Antoine’a Nicolasa Duchesne’a. W porównaniu do poziomki, uzyskał on owoce większe, bardziej aromatyczne i soczyste, znane po dziś dzień pod nazwą “truskawki”. Dodatkową, istotną różnicą pomiędzy truskawkami a poziomkami jest to, iż te pierwsze rozmnażają się łatwo przez odrosty sadzonkowe, poziomki natomiast mnożyć można jedynie poprzez wysiew nasion. Pierwszy raz w sprzedaży truskawki pojawiły się w Londynie około roku 1830. Wcześniej były przysmakiem jedynie na europejskich dworach, z uwagi na ich wysoką cenę. Celebrowano ich konsumpcję, podając je na maleńkich talerzykach, z dodatkiem szampana.

Obecnie truskawki uprawiane są wszędzie tam, gdzie panuje klimat umiarkowany. Polska jest trzecim co do wielkości producentem tych owoców w Unii Europejskiej i dziesiątym producentem na świecie. Poza sezonem w sklepach możemy znaleźć truskawki z Grecji, Hiszpanii i Chin.

Wygląd

Truskawka jest byliną o płożących się pędach (rozłogach), za pomocą których rozprzestrzenia się i rozmnaża wegetatywnie. Liście truskawki składają się z trzech listków osadzonych na ogonku liściowym, a ich kształt, wielkość oraz długość ogonków zależą od odmiany. Białe kwiaty truskawki zebrane są w baldachowate kwiatostany. Po zapyleniu rozrastające się dno kwiatowe tworzy tzw. owoc rzekomy z wykształcającymi się na jego powierzchni owocami właściwymi – orzeszkami z nasionami wewnątrz. Nasiona wytwarzające substancje wzrostowe powodują rozrost dna kwiatowego i tworzenie się owocu rzekomego, czyli znanej nam truskawki. Im więcej jest owoców właściwych, tym większe powstają owoce.

Wartość odżywcza

Truskawki są niskokaloryczne, bowiem 100 gramów tych owoców dostarcza nam jedynie 22 kcal. Truskawki mogą być idealną przekąską dla diabetyków, gdyż w porównaniu do innych owoców ich indeks glikemiczny jest zdecydowanie niższy (IG=25). W związku z tym organizm nie jest narażony na nagłe skoki poziomu insuliny we krwi. Ponadto, enzym bromelina zawarty w truskawkach rozkłada białko pokarmowe oraz przyspiesza metabolizm tłuszczów i węglowodanów. Z uwagi na to, spożycie truskawek poleca się osobom, które mają kłopoty z trawieniem białek lub chciałyby schudnąć. Bromelina wykazuje również działanie moczopędne, odkażające i odtruwające. Wspomaga pracę wątroby i pęcherzyka żółciowego, a także wypłukuje piasek i drobne złogi z nerek. Może być również pomocna w rozpuszczaniu skrzepów, leczeniu choroby wieńcowej serca oraz w zwalczaniu przekrwienia zatok. Bromelina nasila działanie antybiotyków.
Truskawki charakteryzują się znaczną zawartością przeciwutleniaczy takich jak antocyjany, katechiny, kwercytyna i kemferol. Substancje te słyną ze swych właściwości przeciwzapalnych, przeciwwirusowych, przeciwbakteryjnych, zapobiegających zakrzepom i miażdżycy naczyń krwionośnych, a także obniżających poziom cholesterolu we krwi.
W truskawkach obecny jest również kwas elagowy (630 μg/100 g) - antyoksydant, który wspiera układ odpornościowy, likwiduje wolne rodniki, wpływa ochronnie na DNA i wykazuje właściwości przeciwnowotworowe.

W 100 g truskawek znajduje się aż 89,5 g wody. Pozostałe składniki to białko (0,7 g), tłuszcz (0,4 g), łatwo przyswajalne węglowodany (7,2 g) i niezbędny do prawidłowej pracy układu pokarmowego błonnik (1,8 g). Na uwagę zasługuje zawartość witaminy C, jest ona bowiem wyższa niż w cytrynie i wynosi 66 mg w 100 g truskawek. Witamina C jest bardzo ważnym przeciwutleniaczem, chroniącym komórki przed działaniem wolnych rodników, a także zwiększającym odporność i wspomagającym wchłanianie żelaza. W truskawkach znajdują się także niewielkie ilości witaminy A, która bierze udział w procesie widzenia i ma wpływ na prawidłowy wzrost dzieci i młodzieży. W truskawkach obecne są również mikroelementy takie jak miedź i mangan, żelazo wzmacniające kości makroelementy jak wapń i fosfor oraz magnez i potas.

Prozdrowotne właściwości truskawek

Truskawki są owocami posiadającymi wiele prozdrowotnych właściwości. Pomagają oczyścić organizm po zimie, wpływają na poprawę apetytu, gaszą pragnienie, a nawet leczą ból gardła i chrypkę. Przynoszą także ulgę w zaburzeniach układu moczowego i wspomagają trawienie. Pektyny zawarte w tych czerwonych owocach działają pobudzająco na pracę jelit, a kwasy organiczne przyspieszają przemianę materii i korzystnie wpływają na śledzionę i trzustkę. Spożywanie truskawek wspomaga walkę ze stanami zapalnymi jamy ustnej, z uwagi na ich działanie oczyszczające i regeneracyjne. Oprócz owoców truskawek, również liście wykorzystane w odpowiedni sposób mogą wspomóc nasz organizm w walce z różnymi przypadłościami. Liście truskawki bogate są w garbniki, sole mineralne, kwasy organiczne oraz posiadają śladowe ilości olejku eterycznego. Napar z liści truskawek polecany jest przy biegunce czy zapaleniu okrężnicy. Odwar z liści można stosować w przypadku kamicy nerkowej, a ususzone i starte na proszek jako okłady na drobne poparzenia.

Zastosowanie w kuchni i przemyśle spożywczym

Truskawki znajdują bardzo szerokie zastosowanie w kuchni, dlatego chętnie spożywamy je w dużych ilościach i pod każdą postacią. Najpyszniejsze to te jedzone na surowo, czasem z dodatkiem cukru czy jogurtu, czy jak na kortach Wimbledonu z bitą śmietaną. Truskawki są cenionym składnikiem sałatek, surówek i wielu przystawek. Można je wykorzystać jako nadzienie do pierożków, knedli i naleśników. Przyrządza się z nich również przepyszne sosy, zupy, desery, ciasta i napoje. Często dodawane są do maślanek, chłodników, jogurtów, smoothie, koktajli i lodów. Robi się z nich wina, nalewki i likiery. Dzieci uwielbiają budynie, kisiele, galaretki, żelki lub chrupki, cukierki  o smaku truskawkowym. Suszone lub liofilizowane są składnikiem musli, crunchy, granoli, płatków, owsianek, batonów, czekolady, odżywek białkowych lub herbatek. 

Truskawki są cennym surowcem w przemyśle spożywczym. Przetwarzane są głównie na mrożonki, kompoty, soki, dżemy, musy, przecierów, marmolady, konfitury, syropy, galaretki, sorbety i liofilizaty.

Zastosowanie w kosmetyce

Nie wszyscy wiedzą, iż truskawki znajdują swoje zastosowanie również w kosmetyce. Sproszkowane truskawki dodawane są np. do pudru w stężeniu od 5 do 50%, wzbogacając go w polifenole, antocyjany, flawonoidy, kwas chlorofenowy, kwas elagowy oraz minerały. Taki kosmetyk ma za zadanie zwężać pory, nawilżać, odżywić i wygładzić skórę oraz poprawić jej koloryt.
Z truskawek otrzymuje się również maseczki o działaniu przeciwtrądzikowym, łagodzącym egzemę oraz poparzenia słoneczne. Ekstrakt z truskawek wzbogaca również odżywki i maski do włosów pomagając osobom borykającym się z nadmiernym łojotokiem, rozszerzonymi porami czy przesuszoną, łuszczącą się skórą.

Czy wiesz, że…?
• Truskawki zrywamy gdy są w pełni dojrzałe - wówczas możemy cieszyć się pełnią ich wartości odżywczych, smaku i aromatu.

• Aby zachować więcej wartości odżywczych truskawki przed zamrożeniem warto posypać odrobiną cukru, pektyny lub witaminy C.

• Truskawki mogą wybielić zęby i zapobiec osadzaniu się kamienia nazębnego. Zwolennicy tej teorii pocierają przekrojoną truskawką zęby i dziąsła, pozostawiają na 45 minut, a następnie przepłukują usta ciepłą wodą.

• Truskawki ze śmietaną to jeden z symboli Wimbledonu, są one serwowane  podczas londyńskiego turnieju tenisowego w ilości 28 ton truskawek i 10 tys. litrów śmietany.

Bibliografia:

Kunachowicz H., Przygoda P., Nadolna I., Iwanow K.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 635.

Kwiatkowska E. Kwas elagowy – zawartość w żywności i rola prozdrowotna. Borgis - Postępy Fitoterapii 4/2010, s. 211-214.

Wartości odżywcze i wykorzystanie w żywieniu owoców wiśni i truskawki. Medycyna Rodzinna 3/2016. Katedra Technologii Owoców, Warzyw i Grzybów, Wydział Technologii Żywności Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie.

Zdrojewicz Z., Bieszczad N., Gąsior P., Rogoza A. Jedz truskawki - będziesz zdrowszy. Med Rodz 2017; 20(1): 48.52

Pobierz PDF