Domowa uprawa ziół na balkonie - poradnik początkującego zielarza

DOMOWA UPRAWA ZIÓŁ

Zioła to jedno z darów natury, które jest nie tylko wyjątkowym dodatkiem do przeróżnych potraw, ale również lekarstwem. Jednak co zrobić, gdy mieszkasz w mieście i nie masz dostępu do łąk pokrytych tymi zielonymi cudami?

Sprawa jest prosta – uprawiaj swoje świeże zioła na balkonie.

To nic trudnego.

Wystarczy kilka doniczek, odpowiednia ziemia i trochę czułości do roślin.

Sposoby są dwa: możesz zacząć od zakupienia nasion i ich wysiania.

Łatwiejszy sposób to zakup świeżych ekologicznych ziół w doniczkach. Wystarczy je przesadzić, podlewać i pielęgnować a z plonów można korzystać od razu. 

A na jakie zioła warto postawić, aby przetrwały mieszczańskie warunki?

Bazylia

To roślina jednoroczna, lubiąca miejsca nasłonecznione. Zatem balkon będzie dla niej miejscem idealnym. Jeżeli postanowisz zasadzić ją samemu pamiętaj, aby rozrzucić ziarna w dość sporych odstępach i nie zasypywać ich grubą warstwą ziemi. Nie wymaga obfitego podlewania. Podlej ją niewielką ilością wody raz dziennie lub/i spryskaj liście wodą.

Zastosowanie – świetnie sprawdzi się w daniach z pomidorami, jako dodatek do sałatek i zup, polecana również do wieprzowiny i baraniny. Bazylia dobrze komponuje się z: oregano, miętą, natką pietruszki, szczypiorekiem, majeranekiem, rozmarynem, tymiankiem.

Właściwości prozdrowotne – jednymi z popularniejszych właściwości są łagodzenie wzdęć oraz kolki. Poprawia trawienie i przyswajanie składników odżywczych. Ma również zbliżone działanie do melisy – łagodzi nerwy, uspokaja.

Pietruszka

To z kolei roślina dwuletnia. Jest mało kłopotliwa w domowej uprawie. Najlepiej postawić ją w miejscu słonecznym, ale z dostępem do lekkiego cienia. Dobrze jest ją często podlewać. W niskich temperaturach nie przetrwa zbyt długo. Dlatego, gdy zbliżają się chłodne dni warto ją na noc okrywać lub po prostu wnosić do pomieszczenia, aby nie narażać jej na niskie temperatury (szczególnie te poniżej 0). W zimę można postawić ją na słonecznym parapecie wewnątrz mieszkania. A kolejnej wiosny ponownie wystawić na zewnątrz, pamiętając, aby ją najpierw zahartować. Hartowanie polega na etapowym wystawianiu rośliny na powietrze na kilka godzin każdego dnia, stopniowo wydłużając ten czas. Co ciekawe, w pierwszym roku hodowli można używać jej liści, a w drugim również korzenia.

Zastosowanie – można ją stosować niemalże do wszystkiego. Jej świeży aromat i smak wzbogacą każdą potrawę. Do idealna posypka do ugotowanych ziemniaków, sałatek ze świeżych warzyw, czy dań jednogarnkowych kluczowa w libańskiej potrawie Tabbouleh. Pietruszka dobrze komponuje się z: koprem, miętą, bazylią, szczypiorkiem, estragonem, tymiankiem, cząbrem, szałwią, rozmarynem, oregano, majerankiem, liściem laurowym

Właściwości prozdrowotne – natka pietruszki jest bogata w wiele witamin, m.in. witaminę C, która poprawia odporność organizmu. Działa przeciwzapalnie i antyseptycznie, dlatego jest tak bardzo ceniona w walce z przeziębieniami, bólami.

Lubczyk

To roślina wieloletnia. Preferuje umiarkowane podlewanie, kilka razy w tygodniu. Warto ją solidnie nawozić, wtedy osiągniemy lepsze efekty w jej uprawie.

Zastosowanie – głównym daniem kuchni polskiej, w którym stosuje się lubczyk jest rosół. Jednak może wzbogacić smak również innych zup, np. fasolowej lub pieczarkowej. To idealny składnik marynat i wywarów, które stanowią bazę smakową dania. Lubczyk dobrze łączy się z: natką pietruszki i koprem.

Właściwości prozdrowotne – napar z lubczyku pomaga w leczeniu nieżytów układu moczowego. Jest sprzymierzeńcem w walce z toksynami, działa przeciwzakrzepowo. Podobnie jak większość ziół łagodzi wzdęcia i niestrawności.

Rozmaryn

Rozmaryn to wyjątkowa roślina, posiadająca małe liście w kształcie igiełek – to wyróżnia ją spośród innych ziół. Dobrze rośnie na suchym podłożu, przez co nie trzeba go często podlewać, warto ustawić go w miejscu nasłonecznionym.

Zastosowanie– zastosowanie rozmarynku w kuchni polskiej nie jest oczywiste. Jednak świetnie nadaje sie do różnego rodzaju mięs (jagnięciny, drobiu, wołowiny), sałatek, potraw z dynią a także makaronów, ziemniaków, kapusty włoskiej. W kuchni śródziemnomorskiej stosuje się go nawet jako przyprawa do pizzy! Rozmaryn najlepiej komponuje się z: estragonem, bazylią, natką pietruszki, lawendą, majerankiem, szałwią, cząbrem, oregano, tymiankiem.

Właściwości prozdrowotne – rozmaryn, podobnie jak inne zioła, jest bogaty we flawonoidy. Napar z tej rośliny działa bakteriobójczo i moczopędnie. Natomiast herbata pomoże w walce z grypą lub groźniejszymi problemami, np. kamicą nerkową.

Majeranek

Majeranek jest, podobnie jak większość ziół jest rośliną jednoroczną. Jego wzrostowi sprzyja żyzna gleba i spore nasłonecznienie. To przyprawa, która w Polsce jest mocno zakorzeniona, przez co ma wielu zwolenników. Ważne, aby zawsze miał lekko wilgotną glebę, przepuszczającą powietrze.

Zastosowanie – niezastąpiony w białym barszczu, żurku, fasolówce i grochówce; nadaje charakter wyrobom mięsnym, np. kiełbasom; tworzy pyszny duet z grzybami i kaczką. Majeranek najlepiej się komponuje z: bazylią, rozmarynem, tymiankiem, natką pietruszki, oregano.

Właściwości prozdrowotne – napar z majeranku jest skuteczny w leczeniu biegunki. Posiada właściwości przeciwzapalne, które można wykorzystać chociażby w leczeniu chorób skóry. Napar likwiduje przebarwienia powstałe na skutek opalania. Łagodzi obrzęki.

Kolendra

Decydując się na zasianie kolendry musimy pamiętać, że żyzna ziemia będzie niezbędna. Osiąga wysokość około 80 cm. Suche i słoneczne warunki sprzyjają jej wzrostowi.

Zastosowanie – polecana głównie do potraw mięsnych, ale również pasztetów, sosów, marynat i sałatek ze świeżych warzyw, jest bardzo często wykorzystywania w daniach azjatyckich, jednak nie wszyscy tolerują jej smak. Kolendrę można połączyć z: miętą, koprem, szczypiorkiem, natką pietruszki.

Właściwości prozdrowotne – napar reguluje trawienie i łagodzi wzdęcia. Pomaga w walce z pasożytami i niweluje skutki zatrucia pokarmowego. Regularnie spożywana przyczynia się do obniżenia poziomu cholesterolu, cukru i nadciśnienia.

Mięta

Mięta jest rośliną wieloletnią. Charakteryzuje się pięknym, intensywnym zapachem. Wilgotna gleba i nasłonecznione miejsce sprzyjają jej wzrostowi. Rozrasta się dość intensywnie, dlatego warto ją co jakiś czas rozsadzać.

Zastosowanie– domowe herbaty, lemoniady. Orzeźwiający dodatek do świeżych sałatek i deserów z dodatkiem owoców, np. lodów. Przełamuje smak mięs i zup. Mięta najlepiej łączy się z: bazylią, koprem, kolendrą, majerankiem, natką pietruszki, rozmarynem i szałwią.

Właściwości prozdrowotne – ma właściwości bakteriobójcze i wykrztuśne, dzięki czemu pomaga w walce z chorobami dróg oddechowych. Łagodzi ból gardła.

Szałwia

Najlepiej wysiać ją w spulchnionej glebie i postawić w nasłonecznionym miejscu. Jeżeli roślina będzie za gęsta jej liście staną się żółtawe. To znak, że należy ją rozsadzić. Dość dobrze znosi niskie temperatury.

Zastosowanie– potrawy tłuste, trudne do strawienia, baraniny, wołowiny i wątróbką. Dzięki swojemu orzeźwiającemu smakowi polecana również do kurczaka i ryb. Dodatek do wiosennych makaronów i sałatek. Szałwia lubi się z: majerankiem, natką pietruszki, rozmarynem, tymiankiem, oregano, cząbrem.

Właściwości prozdrowotne – polecana w okresie menopauzy. Działa rozkurczowo i przeciwzapalnie przy kobiecych dolegliwościach. Polecana do pielęgnacji skóry trądzikowej, domowy tonik łagodzi zaczerwienienia i stany zapalne.

Szczypiorek

To roślina wieloletnia. Co ciekawe można pobrać jej kępki z ogródka i zasadzić w doniczce. Szczypiorek w odróżnieniu do większości ziół lubi bardziej zaciemnione miejsca i bardzo wilgotne podłoże. Wymaga bardzo regularnego podlewania, najlepiej codziennie.

Zastosowanie – idealny do wiosennych warzyw, twarożków i past.  Posypka do zup i gulaszy. Najlepiej wykorzystać niepoddany wysokiej temperaturze. Szczypiorek można podawać z: natką pietruszki, melisą, koprem.

Właściwości prozdrowotne – obniża ciśnienie krwi i poprawia trawienie. Posiada właściwości antyseptyczne. Jest bogaty w karotenoidy, dzięki czemu wspomaga pracę oczu.

Melisa

Melisę warto zacząć uprawiać od sadzonek. Z nasionami może być nieco większy kłopot, ponieważ są one zbyt wymagające jak na domowe warunki. Osiąga wysokość nawet do metra, dlatego warto posadzić ją w dużej doniczce. Posiada charakterystyczny zapach, zbliżony do cytryny.

Zastosowanie – często wykorzystywana do przygotowania różnego rodzaju napojów, np. likierów, herbat, drinków. Jej suszoną wersję można dodać do dań na mazie marynat i jajek. Z powodzeniem sprawdzi się w daniach mięsnych. Melisę można połączyć z: miętą, szczypiorkiem, koprem, natką pietruszki.

Właściwości prozdrowotne – silne właściwości uspokajające. Potrafi pomóc w różnych etapach depresji. Łagodzi bolesne miesiączki i jest przydatna w dolegliwościach żołądkowych.

Koper

I na koniec klasyk kuchni polskiej – koper. Łatwo dostępny, jednak uprawianie go w domowym zaciszu daje wiele satysfakcji. Osiąga wysokość około 20 cm. Lubi słońce, nie lubi zaś wiatru. Można go wysiewać kilka razy w roku.

Zastosowanie – to bardzo uniwersalna przyprawa, która może być dodawana zarówno do dań na ciepło, jak i surowych. Mięsa, zupy, sosy, sałatki – wszystko o czym tylko pomyślisz. Wzbogaca smak dania, jednocześnie nadając mu lekkości. Koper można łączyć z: natką pietruszki, kolendrą, szczypiorkiem, miętą, melisą, 

Właściwości prozdrowotne – przywraca równowagę w jelitach, regulując tym samym ich pracę. Obfituje w wiele olejków eterycznych, dlatego często stosowany jest w walce z kolkami u dzieci. Jest również uznawany za dość mocny przeciwutleniacz.

Zioła świeże najlepiej spożywać na surowo,  ewentualnie dodać je pod koniec obróbki termicznej lub po jej zakończeniu, tak aby jak najbardziej skorzystać z właściwości smakowych i zdrowotnych. Wyjątek stanowią zioła takie jak rozmaryn, szałwia, tymianek, łodygi natki pietruszki, wspaniale aromatyzują potrawę i dodają jej smaku. 

Jakie doniczki wybrać?

Na rynku dostępnych jest wiele opcji. Wiele z nich ma swoje uzasadnienie. Pamiętaj jednak, aby dostosować doniczkę do rośliny (długie lub krótkie korzenie, zasiewanie ziaren gęsto lub rzadko). Najlepiej sprawdzają się doniczki z materiałów naturalnych, np. gliny z otworem do odpływu wody u dołu. Wypełnienie doniczki również ma znaczenie. Pamiętajmy o tym, że zawsze musi być przepuszczalne, aby nie zalegała w nim woda. W tym celu na dno doniczki warto włożyć kamienie lub kermazyt, a następnie ziemię ogrodniczą lub ziemię ogrodniczą wymieszaną z piaskiem w proporcji 1:2. Na rynku dostępne są również pojemniki do sadzenia ziół, które są w tym celu specjalnie przystosowane. W takim przypadku warstwa kamieni będzie zbędna. Natomiast forma i kolor zależą od Twojej fantazji!

Kiedy sadzić i zbierać?

Za sadzenie roślin najlepiej zabrać się z początkiem wiosny, jeszcze w marcu. W tym okresie dni są wystarczająco długie, by dostarczyć roślinom odpowiednią dawkę promieni słonecznych. Z kolei jeśli myślisz o drugiej połowie roku, zioła zasadź na przełomie sierpnia i września. To zagwarantuje dostęp do świeżych przypraw przez całą zimę.

Czym nawozić?
Jasne plamki na roślinach świadczą o tym, że mają one zbyt masło składników do prawidłowego wzrostu. To dobry moment, by zadbać o ich odpowiednie nawożenie. A co w tym celu sprawdzi się najlepiej? Oczywiście zawsze najlepszym środkiem nawożącym jest domowy kompost, jednak wielu z nas nie ma do niego dostępu.

Co wtedy? Wtedy najlepiej postawić na preparaty dostępne w sklepie ze zdrową żywnością lub oczywiście w sklepie ogrodniczym. Jednym ze środków dla roślin doniczkowych jest nawóz interwencyjny eko – Bio Gardeny (biostymulator kwitnienia i owocowania jest dedykowany roślinom ogrodowym i doniczkowym poddanym niekorzystnym warunkom, takim jak: przelanie, przesuszanie, skrajne temperatury, patogeny, szkodniki), nawóz do owoców, warzyw i roślin ozdobnych eko – Bio Gardeny lub biohumus. Zapewnią one dobre odżywienie roślin i sprawią, że nasze dania będą okraszone jeszcze intensywniejsza zielenią.

Poradnik domowego zielarza na skróty

Domowa uprawa ziół na początku może wydawać się skomplikowana jednak w rzeczywistości, przy odrobinie cierpliwości i czułości do kwiatów, okazuje się być banalna. Podsumowując, poniżej kilka podstawowych kroków, które Ci w tym pomogą:

1. Wybór ziół – wybierz zioła, które chcesz uprawiać pod kątem warunków panujących na Twoim balkonie/ogródku.

2. Wybór doniczki – dobierz odpowiedniej wielkości doniczkę. Zadbaj, aby była wykonana z materiałów naturalnych, np. gliny i posiadała otwór do odpływu nadmiaru wody.

3. Wybór podłoża – najważniejszą zasadą jest przepuszczalne wypełnienie doniczki. W tym celu wypełnij ją 2 warstwami: na spód ułóż drobne kamyczki i dopiero na to ziemię.

4. Pielęgnacja – regularne podlewanie do podstawa, jednak do każdego zioła podejdź indywidualnie. Gdy na roślinach pojawią się plamki to znak, że potrzebują nawozu. Sięgnij wtedy po domowy kompost lub środki ekologiczne dostępne w sklepach.

W jaki sposób możemy skorzystać z domowej uprawy ziół?

Oczywiście dzięki niej będziemy mieli ciągły dostęp do ekologicznych, aromatycznych ziół. Jednak to nie wszystko. Oprócz aspektów typowo żywieniowych taka uprawa może mieć również inne zalety. Dowolnie zaaranżujemy przestrzeń, która będzie przyjazna dla każdego domownika oraz pożytecznych owadów, np. pszczół. Będzie to również miejsce relaksu, które tym samym korzystnie wpłynie na najbliższe środowisko, np. oczyści powietrze. Co ciekawe, podobnie jak w przypadku posiadania zwierzaków, uprawa roślin może nauczyć Twoje dziecko odpowiedzialności. To połączenie zabawy i nauki!

Nie trzeba mieszkać w wiejskim domku na Mazurach, by cieszyć się świeżymi ziołami i kolorowymi daniami na co dzień. Domowa uprawa roślin, nawet w warunkach miejskich może sprawić dużo frajdy i przede wszystkim wzbogacić dania wytrawne oraz desery.