Mydło - podstawowy kosmetyk

Mydło wszystko umyje, nawet uszy i szyję
Mydło, mydło pachnące jak kwiatki na łące.

Mydło. Wydaje się, że nie ma w nim nic nadzwyczajnego, ale w codziennym życiu nie da się przecenić jego roli. Niestety sama woda nie wystarczy do pozbycia się zabrudzeń, ponieważ większość z nich jest odporna na działanie wody, dlatego ludzie od najdawniejszych czasów poszukiwali skutecznych sposobów pozbywania się brudu podczas mycia i prania. Okazało się, że do tego celu doskonale nadają się mydła.

Początki higieny
Jedna z legend głosi, że mydło (z łacińskiego: sapo) wzięło swą nazwę od góry Sapo, na której składano bogom ofiary ze zwierząt. Kobiety piorące nad Tybrem odkryły, że spływająca z deszczem ze zbocza góry mieszanina stopionego łoju zwierzęcego, popiołu i gliny doskonale nadaje się do prania.

Wynalezienie mydła przypisuje się jednak Fenicjanom. Początkowo, produkt wykonany z tłuszczu zwierzęcego z popiołem, stosowali do leczenia chorób skóry, nie do celów kosmetycznych, ale wynaleziony produkt szybko rozpowszechnił się w całej ówczesnej cywilizacji, ponieważ Fenicjanie żyli głównie z kupiectwa międzynarodowego. Pierwsze mydlarnie powstały w średniowiecznej Europie. Najsłynniejsi mydlarze pochodzili z Wenecji i Marsylii. Jednak w XII w. w produkcji mydła najbardziej zasłynęła Hiszpania, ponieważ dysponowała oliwą z oliwek.
W Polsce pierwsze mydlarnie powstały w XIV w. Mydło wyrabiano z różnych materiałów: glinki, ługu, a nawet kwasu z kiszonej kapusty. Głównie stosowano je do pielęgnacji skóry małych dzieci, a że było drogie, mogli sobie na nie pozwolić tylko najbogatsi.

Dlaczego przy użyciu mydła brud znika?
Mydła, w największym skrócie, to sole, sodowe lub potasowe wyższych kwasów tłuszczowych. Dokładniej to anionowe środki powierzchniowo czynne, które otrzymuje się w procesie zmydlania tłuszczów (trójglicerydów) wodorotlenkami, w myśl schematu: tłuszcz + zasada (ług/soda) → mydło (sól) + gliceryna. Mydło jest pierwszą znaną substancją powierzchniowo-czynną. tzn. mogącą zmieniać własności powierzchniowe cieczy w której jest rozpuszczone. Podstawowym przeznaczeniem mydeł jest usuwanie brudu z tkanin i ciała ludzkiego. Mydło składa się z dwóch części: tzw. części hydrofilowej,  rozpuszczalnej w wodzie (zwanej „głową”) oraz hydrofobowej nierozpuszczalnej w wodzie (zwanej „ogonkiem”). Na powierzchni wody istnieje tzw. napięcie powierzchniowe. Mydła i inne detergenty mają zdolność do usuwania brudu, dzięki możliwości zmniejszania napięcia powierzchniowego wody. Z doświadczenia wiemy, że tłustej plamy nie da się usunąć samą wodą. Dodanie odrobiny płynu do mycia naczyń, czy innego detergentu, sprawia, że plama znika. Brud jest cząsteczką hydrofobową, czyli nie łączy się z wodą. Podczas mycia część hydrofobowa mydła bezpośrednio łączy się z brudem, zaś część hydrofilowa pozostaje w bezpośrednim kontakcie z wodą. Do części hydrofilowej doczepiają się cząsteczki wody, które odciągają brud od mytej powierzchni. Dodatkowo, silne pienienie mydeł, również ułatwia usuwanie brudu.

Składniki:
Podstawowe składniki mydła, jak już wcześniej wspomniano, to kwasy tłuszczowe oraz zasady.:
- kwasy tłuszczowe: w produkcji mydła wykorzystuje się kwasy tłuszczowe nasycone pochodzenia zwierzęcego, np. palmitynowy, stearynowy, laurynowy oraz nienasycone pochodzenia roślinnego, np. oleinowy, linolowy, linolenowy. Zastosowany kwas ma wpływ na cechy mydła: twardość, pienistość, właściwości odżywcze, czyszczące lub nawilżające;
- składnik zasadowy: najczęściej wykorzystywany to wodorotlenek sodu, dzięki któremu powstają popularne twarde mydła w kostce. Z użyciem wodorotlenku potasu powstają mydła miękkie i maziste.

Dodatki:
- barwniki: naturalne takie jak kakao, kurkuma, spirulina, czy glinki, do otrzymania bardziej intensywnych odcieni korzysta się z tlenków, np. chromu (kolor zielony), żelaza (kolor żółty);
- dodatki zapachowe – najczęściej używa się do tego celu olejków eterycznych, które oprócz przyjemnych zapachów mogą również działać bakteriobójczo (np. olejek lawendowy) , pobudzać mikrokrążenie i zwalczać cellulit (olejek grapefruitowy) oraz działać przeciwświądowo i chłodząco (olejek miętowy);
- dodatki peelingujące –rozdrobnione płatków lawendy i rumianku, pestki dyni, moreli, a także zmielone ziarna kawy, płatki owsiane, sól morska, korund, piasek.
- składniki natłuszczające – olej kokosowy, oliwa z oliwek, masło shea, wpływają również na zwiększenie właściwości pielęgnacyjnych i odżywczych.
- składniki oczyszczające –węgiel aktywny, olej rycynowy oraz glinki: biała, zielona, czerwona lub niebieska. Szczególnie osoby o cerze tłustej i trądzikowej powinny zwracać uwagę na obecność tych produktów w kosmetykach pielęgnacyjnych, ponieważ absorbują one zanieczyszczenia z powierzchni skóry oraz działają regulująco na pracę gruczołów łojowych.

Wzrastające wymagania klientów wymuszają na producentach środków kosmetycznych produkcję coraz nowocześniejszych produktów, często z dodatkiem substancji syntetycznych, np. pochodne siarczanu sodu, które odpowiadają za charakterystyczne cechy produktów, np. lepsze pienienie się mydła. Nie są to składniki niedozwolone, ale mogą powodować podrażnienia, wysuszenia skóry, więc przed zakupem warto sprawdzić czy kosmetyk jest oznakowany certyfikatem świadczącym o wysokiej jakości oraz bezpieczeństwie również dla środowiska (np. ECOCERT, ICEA, ECO GARANTIE, NATURE, COSMOS).

Rodzaje mydeł  

Najprostszy podział dzieli te kosmetyki na mydła w kostce oraz w płynie. W zależności od użytej zasady uzyskuje się głównie białe i twarde mydła sodowe, produkowane powszechnie jako mydła w kostkach oraz szare maziste mydła potasowe.
Mydło w kostce – bardzo wydajne, biodegradowalne, redukuje używanie plastikowych pojemników, nie zawiera wody, więc data trwałości będzie dłuższa, niż mydła w płynie (zawiera wodę). Jest małe i podręczne, zajmuje mało miejsca w bagażu i na pewno się nie rozleje.
Mydło w płynie – szybkie i wygodne w użyciu, duży wybór różnych kompozycji zapachowych, niestety dostępne w plastikowych opakowaniach i posiada krótszą datę trwałości.

Mydła możemy podzielić również ze względu na ich właściwości, receptury czy konkretne składniki. Niektórzy cenią sobie mydła naturalne bez żadnych dodatków, przygotowane wg tradycyjnych receptur, są jednak tacy, dla których mydło musi pachnieć i wyglądać. Poszukiwacze mydeł zapachowych, kolorowych, dedykowanych szczególnym potrzebom skóry, również znajdą na półkach sklepowych coś dla siebie.

Mydła Alep
Oryginalne mydło syryjskie z miejscowości Aleppo, wykonane wg tradycyjnej receptury, cieszy się ogromną popularnością. Wygląda niepozornie i nie porywa zapachem, ale jest cenione za wysokiej jakości skład oraz skuteczne działanie.  Często określa się je mianem „matki wszystkich mydeł”. Powstaje w oparciu o wielowiekową, przekazywaną z pokolenia na pokolenie recepturę. Przez setki lat było znane jedynie Syryjczykom. Oryginalne mydło Alep powstaje jedynie z czterech składników: oliwy z oliwek, oleju laurowego, wody, wodorotlenku sodu (pozyskiwanego z soli morskiej). Dzięki wysokiej zawartości oliwy z oliwek jest bardzo delikatne i mocno nawilżające. Polecane szczególnie dla osób cierpiących na różnego rodzaju dermatozy i choroby skóry, m.in. łuszczycę, egzemę, czy trądzik. Im większa procentowa zawartość oleju laurowego w danym mydle Aleppo, tym wykazuje silniejsze działanie terapeutyczne. Sprawdzi sie również jako szampon, krem do golenia i depilacji.

Mydła Marsylskie
Stwierdzenie, że mydło marsylskie jest jednym z najlepszych, dostępnych na rynku kosmetyków, nie jest wcale przesadzone. Produkcja mydła marsylskiego jest określona przepisami. Historia wytwarzania mydła marsylskiego sięga XVII w. i od tego czasu, proces jego wytwarzania praktycznie się nie zmienił. To w pełni naturalne mydło zawierające oliwę z oliwek i inne składniki naturalnie obecne w skórze człowieka. Podstawowa właściwość mydła to mycie skóry i oczyszczanie z bakterii obecnych na skórze, ponieważ mydło marsylskie wykazuje lekkie działanie antyseptyczne i odkażające. Składniki mydła wspomagają procesy ochronne skóry, myją, nie pozbawiając skóry bariery ochronnej. Idealne dla młodych osób zmagających się z wysypkami, suchą skórą, alergiami, można stosować również dla dzieci z atopowym zapaleniem skóry. Doskonale sprawdza się w utrzymaniu higieny intymnej, a płatki z mydła marsylskiego wykorzystuje się do prania odzieży (w tym ubranek dziecięcych).

Czarne mydło Savon Noir
Jeżeli jeszcze o nim nie słyszeliście, to czas nadrobić zaległości. To naturalne mydło roślinne pochodzące z Maroka, wytwarzane tradycyjnymi metodami z czarnych oliwek, którym zawdzięcza ciemny kolor, oraz oleju oliwnego. Znane na całym świecie ze swych właściwości pielęgnacyjnych. Posiada właściwości nawilżające, wygładzające, zmiękczające naskórek, doskonałe również jako peeling. Pomaga w usunięciu martwych komórek naskórka, dlatego polecane jest osobom, które nie lubią lub nie mogą stosować peelingów mechanicznych. Ma konsystencję pasty, która po zmieszaniu z wodą staje się aksamitną kremową masą.

Na rynku są dostępne również czarne mydła, których receptura nie bazuje na czarnych oliwkach, ale na dzikich syberyjskich ziołach, które intensywnie oczyszczają i pielęgnują skórę. Zawierają ekstrakty z pokrzywy zwyczajnej, rumianku pospolitego, melisy, owsa, prawoślazu lekarskiego, uczepu trójlistnego, kory dębu  oraz olejów roślinnych tłoczonych na zimno. Świetne dla skóry z kłopotami takimi jak łuszczyca, egzema czy łojotok.

Szare mydło
Znane i cenione przez nasze mamy i babcie. Swoją nazwę zawdzięcza składowi, nie zawiera żadnych substancji zapachowych ani barwników. Produkowane jest z soli potasowych kwasów tłuszczowych, gliceryny, kwasu cytrynowego i chlorku sodu. Jest hipoalergiczne, odpowiednie dla alergików, jego użycie daje bardzo niewielkie prawdopodobieństwo powodowania uczuleń, ma też właściwości antybakteryjne. Może być używane do mycia oraz do prania delikatnych tkanin i bielizny. Bardzo dobrze rozprowadza się pod wpływem wody i jest bardziej miękkie od mydeł sodowych, ma jasnoszarą barwę i prawie nieodczuwalny zapach. Polecane jest dla osób z cerą wrażliwą i ze skłonnością do przetłuszczania się. Może prowadzić jednak do nadmiernego przesuszenia skóry suchej, dlatego przy stosowaniu szarego mydła warto pamiętać o używaniu balsamów i kremów, które zadbają o odpowiedni poziom nawilżenia i natłuszczenia skóry. Polecane jest do przemywania okolic intymnych po porodzie, ponieważ nie powoduje podrażnień i przyspiesza regenerację skóry, zapobiega też zakażeniom bakteryjnym.

Mydła z dodatkami roślinnymi

To mydła o oryginalnych recepturach, opracowanych z myślą o konkretnych potrzebach skóry. Charakteryzują się przyjemnym zapachem, ładnymi kolorami i bogactwem roślin leczniczych, dobroczynnych dla zdrowia skóry. Każda kostka odpowiada na konkretne problemy i potrzeby skóry. To mydła odświeżające, pobudzające o silnym działaniu energetyzującym i relaksującym:
Z acmellą – doskonale oczyszcza i pielęgnuje, szczególnie skórę suchą oraz dojrzałą, wyciąg z acmelli działa nawilżająco oraz odmładzająco, może niwelować oznaki starzenia;
Z dziegciem – idealnie pielęgnuje skórę skłonną do podrażnień, dziegieć brzozowy tonizuje i łagodzi podrażnienia;
Z krwiściągiem i gojnikiem - doskonale oczyszcza i działa bakteriostatycznie, dodatkowo gojnik jako źródło naturalnych przeciwutleniaczy działa na skórę odmładzająco;
Z nagietkiem – dla skóry szczególnie zniszczonej, nagietek działa na skórę wygładzająco oraz odmładzająco;
Z ogórecznikiem i chrzanem – doskonale oczyszcza i może działać lekko wybielająco;
Z sokiem z róży – dla skóry zmęczonej i suchej, dzięki zaw. witaminy C w soku z róży działa na skórę odświeżająco i ujędrniająco;
Z uczepem i bratkiem – dedykowane skórze z problemami dermatologicznymi i innymi problemami skórnymi;
Z wiesiołkiem – doskonale pielęgnuje skórę zarówno suchą, jak i mieszaną, szczególnie ze skłonnością do wyprysków, olej z wiesiołka działa regenerująco oraz łagodzi podrażnienia;
Żołędziowe - dla osób z problemami dermatologicznymi jak np. trądzik, wypryski, przetłuszczająca się skóra.

 Mydło z węglem bambusowym

Od innych mydeł, ten kosmetyk wyróżnia dodatek aktywnego węgla bambusowego. Mydło przeznaczone jest do pielęgnacji twarzy i całego ciała, szczególnie dla cery tłustej i trądzikowej. Węgiel bambusowy dzięki swej mikroporowatej powierzchni doskonale absorbuje toksyny i zanieczyszczenia. Mydło delikatnie złuszcza naskórek, co pozwala na bardziej dogłębne oczyszczanie porów skórnych, lepsze niwelowanie zaskórników i niedoskonałości. Mydło nie wysusza skóry, dzięki zawartości olejów, ze słodkich migdałów oraz orzechów babassu. Sprawia, że skóra wygląda zdrowiej, jest wzmocniona i delikatna w dotyku.

Mydła glicerynowe

Mydła glicerynowe mają prosty i naturalny skład. Jak sama nazwa wskazuje, podstawowym składnikiem jest gliceryna, która idealnie nawilża, regeneruje, wygładza skórę, nie powoduje reakcji alergicznych. Mydła glicerynowe nadają się do każdego typu skóry, nawet do najbardziej wrażliwej, dlatego często polecane są przez kosmetologów oraz lekarzy. Mogą stanowić również piękną i pachnącą ozdobę łazienki.

Mydła dla dzieci
Mydła dla najmłodszych to produkty naturalne, ze względu na specyficzne przeznaczenie muszą spełniać inne wymagania, niż mydła używane przez dorosłych. Receptury takich produktów oparte są na organicznych składnikach pochodzenia roślinnego, czasami wzbogacone w delikatne, łagodzące ekstrakty kwiatowe, z nagietka, czy rumianku. Często mają konsystencję pianki. Przeznaczone są do codziennej pielęgnacji wrażliwej skóry maluszków, zachowując delikatną równowagę  fizjologiczną. Nie powodują przesuszenia, ani podrażnienia skóry dziecka.

Mydło. W codziennym życiu nie da się obejść bez tego produktu. To podstawowy i powszechnie stosowany środek higieny osobistej człowieka. Obecnie na rynku mamy szeroki asortyment mydeł, od którego uginają się drogeryjne półki. Od prostych, naturalnych produktów, po innowacyjne, pięknie pachnące i cieszące oczy. Wystarczy „tylko”, albo „aż” wybrać najodpowiedniejsze do wymagań naszej skóry. Wybierzmy rozważnie, żebyśmy nie wyszli …jak Zabłocki na mydle!

Ciekawostki
1.    W XVIII w. mydło produkowano mieszając wrzący tłuszcz i sodę. Jeśli soda była zbyt mocna, brud schodził razem ze skórą!
2.    Ze względu na łatwość obróbki i niska cenę, szare mydło jest wykorzystywane jako tworzywo rzeźbiarskie. Na stomatologii studenci wykonują z niego powiększone modele zębów i nabierają umiejętności manualnych.
3.    W związku z nowymi przepisami dot. oświadczeń na kosmetykach z 2018 r. - z wielu etykiet kosmetyków (nie tylko z etykiet mydeł) zniknęły informacje typu „bez SLS, parabenów”. Nie dlatego, że nagle zaczęto dodawać te związki do kosmetyków, tylko dlatego, że takie oświadczenia są nieprawidłowe i nadużywające. Mogłyby wskazywać, że są to związki niedozwolone i stawiać takie kosmetyki wyżej od pozostałych.  
4.    Dokładnie mycie rąk powinno trwać ok. 20-30 sekund i obejmować wszystkie palce, przestrzenie między palcami, wierzch i środek dłoni, a także nadgarstki.

Źródła
1.    Chochół A., Kukulska I. „Badanie i ocena jakości wybranych mydeł toaletowych” Zeszyty naukowe 2003 nr 630
2.    Miłkowska A., Hoffman T. „Bakteriobójcze działanie mydeł leczniczych” Zeszyty naukowe 1986, nr 149
3.    Morawska Marta „Analiza występowania barwników w mydłach w płynie i w kostce”
4.    Sarbak Z., Jachymska-Sarbak B., Sarbak A. „Chemia w kosmetyce i kosmetologii” Medpharm Polska
5.    Informacje uzyskane od producentów mydeł.