Repelenty - naturalne substancje odstraszające owady

Syntetyczne substancje chemiczne stosowane do produkcji repelentów (substancje i inne środki odstraszające organizmy żywe) mogą niszczyć środowisko i negatywnie wpływać na zdrowie. Obawy te powodują, że poszukujemy naturalnych ekologicznych środków odstraszających owady. Mimo, że syntetyczne środki nadal są częściej stosowane, to naturalne środki mogą skutecznie i co najważniejsze, bezpiecznie je zastąpić. Badania wskazują, że środki naturalne działają równie skutecznie a czasem nawet lepiej od tych syntetycznych w pierwszych 60 minutach stosowania. Skuteczność ta jednak spada z czasem. W zależności od substancji, po godzinie, dwóch lub trzech, skuteczność naturalnych repelentów może spaść nawet do 20% - 40% początkowej wartości. Należy zatem aplikować te substancje w krótszych odstępach czasowych. Trzeba jednak pamiętać, że jeśli przebywamy w środowisku, gdzie np. komary przenoszą groźne choroby takie jak zika, malaria, czy żółta febra zalecane jest stosowanie specjalnie do tego przeznaczonych środków lub moskitier (np. podczas snu). W przypadku normalnych aktywności, takich jak bieganie, grill nad jeziorem, w otoczeniu gdzie ugryzienia komarów nie wiążą się z ryzykiem poważnych chorób można stosować środki naturalne.

Owady i insekty mogą odstraszyć naturalne zapachy. Zawierają one substancje drażniące lub paraliżujące a nawet zabijające te osobniki. Do zapachów tych należą:

• anyż,
• cedr,
• cynamon,
• cytryna,
• czosnek,
• drzewo herbaciane,
• eukaliptus,
• geranium,
• goździki,
• kocimiętka,
• kokos,
• mięta,
• miodla indyjska
• nagietek,
• paczula,
• pomarańcze,
• sosna,
• trawa cytrynowa,
• tymianek,
• wanilia.


Nie wszystkie substancje lotne wydzielają się dostatecznie intensywnie z w/w świeżych lub suszonych i połamanych roślin. W większości przypadków najlepszą skuteczność osiąga się stosując wyekstrahowane olejki eteryczne. Dobrym rozwiązaniem jest kupowanie takich olejków, które na opakowaniu mają wyszczególnione właśnie repelentne czyli odstraszające zastosowanie. Należy też sprawdzić czy dany olejek jest już rozcieńczony do odpowiedniego stężenia. Zazwyczaj tak jest ale stosując je dobrze jest, w miarę możliwości, nie dopuszczać do bezpośredniego kontaktu ze skórą, chyba że zalecenia producenta informują nas o bezpiecznym stosowaniu na skórę. Jeśli stężenie jest wysokie należy rozpuścić parę kropel olejku w oleju migdałowym, sojowym lub jojoba, tak aby uzyskać ok 3-5% roztwór. Do bardzo popularnych i dość powszechnych olejków zaliczamy: lawendowy, goździkowy, tymiankowy, eukaliptusowy. Coraz częściej znajdziemy też olejek z drzewa herbacianego, geraniol, olejek z trawy cytrynowej czy olejek z miodli indyjskiej (neem oil). Ten ostatni, jak mówią badania, jest bardzo skuteczny. Dobrze działa olejek cynamonowy, ale ten może być bardzo drażniący dla skóry. Komary odstrasza olejek cedrowy, który skuteczny jest także przeciw ćmom. Napar z czystka regularnie pity działa odstraszająco na kleszcze.  Istnieje powszechne przekonanie, że spożywanie witaminy B pomaga w odstraszaniu komarów. Według niektórych badań teza ta jest nieuzasadniona. 
Trzeba jednak pamiętać, że większość badań o skuteczności wymienionych substancji naturalnych, prowadzonych jest w klimatach często różniących się od naszego. Wiele z nich to badania australijskie, indyjskie, z południowej części Ameryki Północnej (Floryda) czy krajów afrykańskich. Badania te prowadzone są też na wielu gatunkach insektów, które nie występują w Polsce. Dotyczy to np. komarów, które przenoszą malarię i na których badania mają głębszy sens z profilaktycznego punktu widzenia. Jednakże wiele z badanych substancji działa też na nasze komary z gatunku widliszek czy komar brzęczący pospolity. Bardzo popularny olejek lawendowy, szczególnie z lawendy latifolia (spikowy) w stężeniu 6% jest bardzo skuteczny na komary lecz działa przez około 30 minut. Olejek bazyliowy, otrzymywany z bazylii właściwej dość dobrze chroni przed komarami. Olejek z eukaliptusa cytrynowego, otrzymywany z eukaliptusa rosnącego w Australii chroni przez około godzinę. Olejek cytronellowy, zarejestrowany w 1948 roku jako substancja odstraszająca stawonogi, zawiera cytral otrzymywany z trawy cytronellowej. Produkty z tym olejkiem do stosowania na skórę są dostępne w stężeniach 5-15% i chronią przed hematofagami do 2 godzin. Olejek z paczuli uzyskiwany z brodźca palczatki odstrasza skutecznie kleszcze. Olejek z mięty pieprzowej zawiera mentol, który odstrasza kleszcze i komary.

Na inwazję mrówek w domu zadziała skutecznie

Olejek goździkowy i miętowy rozpuszczony w wodzie:

Składniki: 30 kropli olejku goździkowego, 30 kropli olejku miętowego, 100 ml wody.                                Przygotowanie: Do buteleczki ze spryskiwaczem wlewamy wodę, wpuszczamy krople. Substancją tą spryskujemy powierzchnię po której wędrują mrówki i pozostawiamy do wyschnięcia. Ważne, aby po pierwsze był to na pewno olejek eteryczny a nie aromatyczny i aby przed spryskaniem wstrząsnąć dobrze mieszaninę, ponieważ olejek nie rozpuszcza się w wodzie.

RODZAJE REPELENTÓW

Repelenty mogą występować w postaci aerozoli, lotionów czy kremów. Środki syntetyczne mogą często dawać objawy alergiczne w kontakcie ze skórą. Środki naturalne, mogą także wywoływać takie reakcje, jeśli stosuje się je bezpośrednio na skórę. Szczególnie tyczy się to mocno stężonych olejków eterycznych.

Olejki mocno stężone zazwyczaj rozpuszcza się w substancji nośnej, którą może być np. olej migdałowy, sojowy lub rzepakowy. Standardowo stosuje się od 2 do 10 kropli olejku na 30 ml substancji nośnej. Repelenty rozcieńczone, jeśli stosujemy na skórę to tylko takie, w których producent jednoznacznie o tym informuje. Stosuje się je tylko i wyłącznie na skórę nieosłoniętą i nieuszkodzoną. Nie można stosować na skórę pod ubraniem. Idealnym sposobem jest stosowanie na ubranie ( choć istnieje możliwość odbarwiania odzieży) i konieczne jest unikanie kontaktu z twarzą a w szczególności z oczami. O możliwości stosowania preparatów u dzieci musi decydować rejestracja produktu, która na to pozwala. Nie należy rozpylać preparatów w pomieszczeniach i wdychać oparów. Po powrocie do domu, miejsca ciała spryskane repelentem najlepiej umyć. Warto kupować olejki z pewnego źródła, aby uniknąć niebezpieczeństwa zanieczyszczenia niepożądanymi substancjami. Przed użyciem należy też wykonać test skórny, aby upewnić się czy nie jest to substancja, na którą reagujemy alergicznie. Olejki z owoców cytrusowych mają działanie fotouczulające, więc nie zaleca się ich stosowania w słoneczne dni. 

Ciekawym rozwiązaniem przeciwko owadom są różnego rodzaju olejki ziołowe dostępne w ekologicznych sklepach. Zaletą ich jest to, że dopuszczone są do sprzedaży po wcześniejszych testach i badaniach. Nie zwalnia nas to od ostrożności i wykonania testu skórnego. Bazą takich olejków jest olej rzepakowy, a substancjami aktywnymi ekstrakty ziołowe i roślinne. Wśród nich wymienić można: dziegieć brzozowy, wrotycz, piołun i wanilię.

MOSKITIERA

Idealnym rozwiązaniem gdy nie jesteśmy w ruchu a w szczególności gdy śpimy - a tyle godzin nie działa żaden środek - będzie po prostu moskitiera. Można osłonić nią łóżko, hamak, dziecięce łóżeczko lub wózek lub zainstalować ją w oknach ewentualnie w drzwiach. Za niewielkie pieniądze, całkowicie ekologicznie i zdrowo. Taki patent możemy również wykorzystać wyjeżdżając na wakacje zabezpieczając okno przed dostępem owadów, musimy jedynie wcześniej zakupić komplet: taśma + siatka.

ODSTRASZAJĄCY OGRÓDEK

Letnie wieczory często lubimy spędzać w ogrodzie na świeżym powietrzu. Skutecznie ten relaks popsuć mogą nam komary, szerszenie, osy, muchy czy kleszcze. Dobrym rozwiązaniem jest posadzenie w ogrodzie lub obok miejsca zamieszkania odpowiednich roślin. Kleszcze odstraszą rosnące w ogrodzie: wrotycz pospolita, lawenda wąskolistna czy rozmaryn lekarski. Układ nerwowy i mięśniowy dokuczliwych owadów paraliżują substancje toksyczne złocienia dalmatyńskiego. Wymienione rośliny działają także odstraszająco na komary. Odstraszy je również roślina o nazwie komarzyca (plektrantus koleusowaty), ale także budziszek korzeniasty, kocimiętka faassena, koper włoski czy nawet pelargonie. Może to dziwić ale pomidor też jest rośliną wydzielającą substancje, za którymi owady te nie przepadają. Na muchy skutecznie działa bazylia pospolita, mięta pieprzowa, lawenda wąskolistna, pelargonia pachnąca a także mało popularny w naszym kraju wawrzyn szlachetny. Niestety wszystkie te rośliny nie zadziałają jeśli posadzimy jeden krzaczek. Trzeba posadzić kilka różnego rodzaju roślin. Dobór musi nam odpowiadać kolorystycznie no i oczywiście zapachowo. Warto też pamiętać by miejsce, w którym się znajdą, było w miarę osłonięte, zapobiegające wywiewaniu aromatów. No i najważniejsza sprawa, substancje te działają również na ludzi, ostrożni powinni być: nadciśnieniowcy, alergicy, kobiety w ciąży, małe dzieci czy osoby podatne na migreny. 

Ekologiczne metody na pozbycie się much i komarów z domu

Sposób 1

Składniki: szklane naczynie, wacik kosmetyczny, kilka listków mięty, 2 łyżki ekstraktu waniliowego, gaza
Przygotowanie: na dno szklanego naczynia umieszczamy wacik kosmetyczny, wlewamy ekstrakt waniliowy. Całość przykrywamy liśćmi mięty, przykryj gazą. Tak przygotowane naczynie umieść przy owocach w kuchni.

Sposób 2

Składniki: 2-3 łyżki oleju kokosowego, 1 łyżka olejku citronella, kilka listków mięty.
Przygotowanie: Do naczynia przełóż olej kokosowy, wymieszaj z olejkiem citronella i dodaj liście mięty.

Sposób 3

Składniki: łyżeczka goździków, 100 ml alkoholu
Przygotowanie: Do buteleczki z atomizerem wsyp goździki i zalej alkoholem. Spryskaj miejsca w domu.

Własny spray przeciw kleszczom

Składniki: łyżka tymianku, łyżeczka szałwii, łyżka octu jabłkowego
Przygotowanie: Zaparz zioła w 150 ml wrzącej wody. Przykryj na 15 minut. Do zimnego naparu dodaj łyżkę octu jabłkowego. Przelej do buteleczki z atomizerem. Spryskaj ciało.

Pułapka na muszki:

Składniki: butelka plastikowa przecięta na pół, 200 ml ciepłej wody, 1 łyżka cukru, łyżeczka drożdży
Przygotowanie: W naczyniu zrób roztwór wody, cukru i drożdży. Przetnij butelkę na pół. W dolna część butelki wlej roztwór, następnie nałóż drugą cześć butelki lejkiem do dołu. Na całość nałóż zwinięty arkusz papieru. Pułapkę postaw w miejscu, gdzie muszki się zbierają.

Co jednak w sytuacji kiedy dojdzie już do ukąszenia?

Ranę po ukąszeniu należy zawsze zdezynfekować spirytusem salicylowym. W łagodzeniu dolegliwości spowodowanych ugryzieniem pomogą różnego rodzaju środki naturalne.

KIEDY IŚĆ DO LEKARZA?

Jeśli skutkiem ukąszenia jest infekcja lub silniejsza reakcja alergiczna należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem. Kontakt z lekarzem jest nieodzowny szczególnie, jeśli objawom tym towarzyszy podwyższona temperatura, zmiany skórne lub krwawienie.

SKUTECZNE NA BÓL I SWĘDZENIE

Na swędzące miejsca dobrze działa ocet jabłkowy.

Ukojenie w bólu i swędzeniu może przynieść plaster cebuli przyłożony do ukąszonego miejsca. Skuteczny jest także plasterek czosnku, który dodatkowo działa przeciwzapalnie. Utarte w moździerzu goździki złagodzą swędzenie. Goździki zawierają substancje znieczulające.

Po ugryzieniu komara swędzące miejsce można smarować kostką lodu najlepiej przez tkaninę, aby nie odmrozić skóry. Sok z cytryny pomoże zwalczyć stan zapalny. Plaster cebuli zadziała przeciwbakteryjnie. Na swędzenie pomaga przyłożenie do miejsca ukłucia okładu z zsiadłego mleka. Okłady z naparu tymianku,  szałwii lub roztworu sody oczyszczonej i/lub soli zmniejszą opuchliznę.

MOŻESZ TEŻ KUPIĆ "GOTOWCA"

Istnieją także już gotowe preparaty na bazie składników naturalnych. Często, aby mogły być sprzedawane muszą najpierw spełnić rygorystyczne wytyczne dla kontrolowanych kosmetyków naturalnych. Przykładem takiego preparatu jest olejek na ukąszenia owadów - Bergland. Preparat jest odpowiedni dla wegan i dzieci powyżej 3 roku życia. W teście stosowania według kryteriów kliniczno-dermatologicznych, jak twierdzi producent, żaden z badanych nie wykazywał niepożądanych reakcji skórnych podczas czterotygodniowego testu aplikacyjnego. Produkt ten nie jest reklamowany jako odstraszający owady, ale jego skład może sugerować także odstraszające owady. Innym środkiem na ukojenie bólu i swędzące miejsca jest olejek na ukąszenia owadów (Roll On) Physalis.

Źródła:

https://www.healthline.com/health/kinds-of-natural-mosquito-repellant#neem-oil
https://www.researchgate.net/publication/324538512_Ochrona_przed_hematofagicznymi_stawonogami_Protection_against_blood-sucking_arthropods
https://malariajournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12936-015-0705-4 - olejek neem
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22299433 - olejek trawa cytrynowa, olejek z goździków
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12542193 -lavenda, olej tymiankowy
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24772681 - olejek eukaliptusa
https://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/jf0497152 - olejek cynamonowy
https://www.srs.fs.usda.gov/pubs/ja/ja_schultz001.pdf

Pobierz PDF