Sklepiki szkolne

1 września 2015 roku weszła w życie nowelizacja Ustawy o Bezpieczeństwie Żywności i Żywienia, powszechnie nazywana „ustawą sklepikową”. Wprowadzenie tych zmian w życie wzbudziło wiele kontrowersji wśród właścicieli sklepików szkolnych, personelu zatrudnionego w stołówkach szkolnych, uczniów, a także ciała pedagogicznego czy rodziców. Celem ustawy jest jednak dbałość o zdrowie i samopoczucie dzieci w wieku szkolnym i przedszkolnym poprzez ograniczenie dostępu do „niezdrowej” żywności. 

Czy taka rewolucja jest nam potrzebna ?

Wg danych WHO polskie dzieci należą do czołówki najgrubszych dzieci. Raport z badań HBSC (Health Behaviour School-aged Children) z 2010 roku wynika, że aż 18,3 % dzieci w wieku 11-12 lat ma nadwagę, a 3,4 % jest otyłych. Oznacza to, że u co 5 polskiego jedenastolatka stwierdzono nadmiar masy ciała. Wstępna analiza danych HBSC z 2014 roku pozwala stwierdzić, że tendencja wzrostowa występowania otyłości i nadwagi została zahamowana, ale nadal występuje problem z właściwym odżywianiem. Występują duże niedobory witamin i składników mineralnych.
Można stwierdzić, że w Polsce mamy do czynienia z epidemią otyłości wśród dzieci i młodzieży. Nie ma wątpliwości, że otyłe dziecko to w przyszłości otyły i chory dorosły. Badania dowodzą, że 80 % nastolatków, mających problemy z nadmiarem masy ciała, ma problem z otyłością, nadwagą oraz innymi chorobami cywilizacyjnymi w dorosłym życiu, takimi jak: nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu II, miażdżyca.
Wyniki badań są zatrważające. Zmiana w sposobie żywienia wśród dzieci i młodzieży jest potrzebna, można nawet powiedzieć, że jest ona koniecznością!
Wielokrotnie spotykamy się z negatywną opinią dotyczącą ustawy sklepikowej. Wiele osób uważa, ze wprowadzenie takich zmian w dostępności do „niezdrowej” żywności jest syzyfową pracą, ponieważ dziecko ma możliwość zakupu „śmieciowego” jedzenia np. w drodze do szkoły lub w punktach sprzedaży zlokalizowanych w pobliżu szkół.
Opublikowane w tym roku przez "Osteoporosis International" badania wykazują, że sposób żywienia jest kluczowym aspektem mającym wpływ na zdrowie dzieci i młodzieży. Zaobserwowano, że możliwość zakupu „zdrowej” żywności, a wiec dostęp do sklepów z odpowiednim asortymentem wpływa korzystnie na poprawę jakości diety ludności zamieszkującej daną okolicę. Zaś na obszarach, na których jest możliwy nieograniczony dostęp do żywności typu fast food, jakoś diety jest znacznie niższa.
Co można, a czego nie ?
Rozporządzenie Ministra Zdrowia wydane na podstawie Ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia ogranicza sprzedaż produktów bogatych w tłuszcze, sól i cukier, a ubogich w składniki odżywcze. W punktach sprzedaży w szkołach dopuszcza się sprzedaż:
- kanapek w sklepikach szkolnych (ale tylko tych z pieczywa pełnoziarnistego, bez dodatku sosów);
- sałatek i surówek sprzedawanych w opakowaniach jednostkowych;
- mleka, produktów mlecznych i zbożowych produktów śniadaniowych (o określonej zawartości tłuszczu, cukru i soli);
- owoców i warzyw w postaci surowej, suszonej lub przetworzonej, ale bez dodatków cukrów, soli i tłuszczu;
- wody, napojów roślinnych, soków owocowych i warzywnych bez dodatku soli i cukrów.

*o niskiej zawartości sodu/soli – tj. zawierające nie więcej niż 0,12 g sodu lub równoważnej ilości soli na 100 g lub 100 ml środka spożywczego lub o obniżonej zawartości sodu/soli tj. obniżenie zawartości sodu lub wartości równoważnej dla soli wynosi co najmniej 25 % w porównaniu z podobnym produktem.

„Ustawa sklepikowa” może przynieść efekty. Jest ogromnym krokiem do poprawienia zdrowia publicznego. Wbrew pozorom najłatwiej zaakceptują te zmianę dzieci i młodzież. Zwiększony dostęp do „zdrowej” żywności spowoduje, że dzieci i młodzież szkolna chętniej będą ją kupować. Na wykształcenie dobrych nawyków żywieniowych wpływa wiele czynników (edukacja żywieniowa w szkole, możliwość zakupu/dostępność zdrowej żywności, nawyki żywieniowe rodziców). Żaden z tych czynników traktowany osobno nie jest w stanie zmienić całkowicie nastawienia dziecka do odpowiedniego żywienia. Sama edukacja nie wystarczy, jeśli dziecko po wyjściu z zajęć o tematyce racjonalnego żywienia nie będzie miało możliwości zakupienia np. ekologicznego jabłka.
Tylko wspólna praca rodziców, pedagogów oraz właścicieli szkolnych sklepików i stołówek może dać długotrwały i pożądany efekt.

Bibliografia:
1. Daniels S.R. i wsp. Overweight in children and adolescents: pathophysiology, consequences, prevention,and treatment. Circulation. 2005;111:1999– 2012
2. Wyniki z badań HBSC 2010 – Raport techniczny.
3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 sierpnia 2015 r. w sprawie grup środków spożywczych, przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań jakie musza spełniać środki spożywcze w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach (Dz.U. z 2015 r. Nr 1256)