Zabójcze pestycydy - dla kogo są zabójcze?

Pestycydy, w ogólnym znaczeniu, to syntetyczne środki ochrony roślin. Ich nazwa, pochodząca od łacińskich słów: pestis– szkodnik i cedeo – niszczyć, bardzo dobrze określa cel ich działania. W znaczeniu dosłownym to środki szkodnikobójcze, ale powszechnie utrwaliła się definicja, oznaczająca substancje produkowane przemysłowo, stosowane do zwalczania organizmów niepożądanych, przede wszystkim w rolnictwie. W większości to substancje całkowicie obce, nie występują w normalnych warunkach w środowisku, nie są naturalnymi składnikami żywego organizmu. Zawierają jeden lub kilka związków chemicznych, tzw. substancje aktywne, które służą do zwalczania szkodliwych organizmów. Oprócz tego w swoim składzie zawierają substancje nieaktywne: nośniki, rozpuszczalniki, środki powierzchniowo – czynne, rozcieńczalniki itp.

Pestycydy wprowadzono do powszechnego użycia, by niszczyć i zabijać organizmy niebezpieczne dla człowieka lub jego otoczenia. Założeniem ich zastosowania była pełna wybiórczość działania, tj. niszczące dla niepożądanych form, natomiast nieszkodliwe dla człowieka, zwierząt, owadów i roślin.

W praktyce okazało się to jednak nieosiągalne, bo czy substancje toksyczne, zwalczające pewną grupę organizmów, mogą być obojętne dla innych?

Zanim ulegną rozkładowi, szkodzą nie tylko organizmom, przeciw którym zostały zastosowane, ale pozostawiają trwały ślad w przyrodzie. Większość pestycydów jest wysiewana bezpośrednio do gleby lub rozpylana nad polami uprawnymi, plantacjami i lasami, a więc trafia bezpośrednio do środowiska. Do wód pestycydy przedostają się poprzez spływ powierzchniowy, ze ściekami oraz przy bezpośrednim stosowaniu do zwalczania roślin wodnych. Pozostałości pestycydów znajdziemy w produktach pochodzących z roślin, które zostały opryskane, a ich śladowe ilości znajdują się nawet w produktach roślinnych niepryskanych, ponieważ prądy powietrzne przenoszą je na znaczne odległości. Stosowanie pestycydów pozwala na zwiększenie plonów upraw
rolnych, na zmniejszenie strat żywności, ale ich stosowanie ma bardzo negatywne skutki.

Badania doświadczalne wykazały ich szkodliwy wpływ, a ściślej ich substancji czynnych na większość organizmów żywych, w tym także ludzi. Wykazują m.in. działanie mutagenne, rakotwórcze, toksyczne.

PESTYCYDY MOGĄ WYWOŁYWAĆ:
• upośledzenie centralnego układu nerwowego,
• dermatozy i inne choroby skórne,
• choroby żołądka i zatrucia,
• zmiany hormonalne,
• osłabienie i zawroty głowy,
• upośledzenie układu oddechowego,
• nagromadzenie się metabolitów toksyn,
• nowotwory (prostaty, żołądka, przełyku, płuc, ust, skóry, układu oddechowego),
• zahamowanie wielu działań biologicznych ciała.

OBIEG W PRZYRODZIE I WPŁYW NA ZDROWIE CZŁOWIEKA
Pestycydy ulegają w środowisku różnym przemianom oraz przemieszczają się między jego elementami.  ocierają do roślin w wyniku bezpośredniego oprysku ich powierzchni oraz przez system korzeniowy. Kumulacja szkodliwych pozostałości po tych zabiegach zależy od gatunku rośliny, rodzaju pestycydu, wielkości dawki oraz sposobu aplikacji. Wzrastające możliwości analityczne wykazały, że człowiek i wszystkie organizmy są narażone na wpływ różnych dawek pestycydów. Od dużych w warunkach awaryjnych do małych, często na poziomie dopuszczalnym, ale szeroko rozpowszechnionych o nieprzewidzianych skutkach odległych. Do organizmu człowieka pestycydy przenikają głównie przez przewód pokarmowy. Dostarczone jednorazowo dawki tych środków nie są na ogół szkodliwe, jednak nawet niewielka ich ilość przyjmowana stale, kumuluje się w  organizmie i staje się niebezpieczna. Szczególnie dotyczy to dzieci, które mają małą masę ciała i wątrobę niezdolną do skutecznej detoksykacji organizmu, kobiet w ciąży, ponieważ niektóre pestycydy pokonują barierę łożyska, przenikając do płodu z krwią matki oraz matek karmiących. Wobec tego niezbędna jest kontrola poziomu pozostałości pestycydów w żywności.

Wg danych Europejskiej Agencji ds. Bezpieczeństwa Żywności EFSA z 2016 r., 97% próbek żywności nie wykazuje pozostałości pestycydów powyżej poziomów prawnie dopuszczalnych, ale tylko 53,6% plasuje się poniżej granic oznaczalności, a 43,4% zawiera wykrywalne pozostałości, choć w ilościach tolerowanych przepisami prawa.
Na szczególną uwagę zasługują owoce i warzywa, których spożycie z roku na rok wzrasta w związku z promowaniem zdrowego stylu życia. Wyniki badań, przeprowadzanych w kierunku obecności pozostałości pestycydów w tej grupie są bardzo niepokojące. Pokazują, że owoce i warzywa, produkowane w systemie konwencjonalnym zawierają spore ilości kilku różnych pestycydów. Co nam zatem po witaminach i składnikach mineralnych, kiedy łącznie dostarczamy sobie i naszym dzieciom toksyny? Co więcej, nie wiemy, jak na nasze zdrowie oddziałuje mieszanka różnych pestycydów!

OWOCE I WARZYWA WYKAZUJĄCE NAJCZĘŚCIEJ POZOSTAŁOŚCI PESTYCYDÓW:

• Owoce: jabłka, winogrona, truskawki, maliny, porzeczki, agrest, brzoskwinie, nektarynki, banany, cytrusy.
• Warzywa: ogórki, pomidory, selery, papryka, ziemniaki, brokuły, sałata, bób, szpinak.
Mycie owoców i warzyw ze względów sanitarnych jest poza dyskusją, ale nie wypłucze to pestycydów wchłoniętych przez ich tkanki.

PODZIAŁ PESTYCYDÓW
Pestycydy możemy podzielić na wiele grup, m.in.:

ze względu na ich zastosowanie (przykłady):
• zoocydy - używane do zwalczania szkodników, w tym:
• rodentycydy - środki gryzoniobójcze
• owicydy - środki do niszczenia jaj owadów i roztoczy
• herbicydy –zwalczające chwasty
• fungicydy - niszczą grzyby atakujące rośliny

ze względu na strukturę chemiczną (przykłady):
• nieorganiczne: insektycydy arsenowe (zieleń paryska), insektycydy fluorkowe (kryolit)
• organiczne: związki chloroorganiczne (zabójczy środek owadobójczy DDT, czas rozkładu maks. 30 lat), fosforoorganiczne, karbaminiany ze względu na klasę toksyczności (stopień zagrożenia wyrażany liczbą LD50)
• bardzo toksyczne, toksyczne, umiarkowanie toksyczne, słabo toksyczne, praktycznie nieszkodliwe
• LD50 – dawka w mg/kg masy ciała powodująca śmierć połowy zwierząt doświadczalnych

Zazwyczaj występują w postaci:
• substancji opylających
• zawiesin
• proszków do tworzenia zawiesin wodnych
• koncentratów do sporządzania emulsji
• aerozoli.

DO PESTYCYDÓW ZALICZA SIĘ RÓWNIEŻ M.IN.:
• repelenty (środki odstraszające)
• regulatory wzrostu

   defolianty – do usuwania ulistnienia,

   desykanty – do dosuszania roślin na polu,

   defloranty – do usuwania nadmiaru kwiatów

• synergenty (substancje wspomagające)
• atraktanty (przynęty)
• feromony (wabiące osobniki przeciwnej płci)
• sterylanty (pozbawiające płodności)
• fumiganty (do gazowania pomieszczeń)
• chemiczne zaprawy nasienne.

CZY WIESZ, ŻE?

Roundup to najbardziej rozpowszechniony herbicyd na świecie, substancja czynna glifosat. Trzydzieści lat temu uznany za bezpieczny, w 2015 r. sklasyfikowany przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem IARC (agencja WHO) jako prawdopodobnie rakotwórczy. Komisja Europejska rozważała wycofanie go z obrotu z UE, jednak ostatecznie w oczekiwaniu dalszych danych, przedłużyła w 2017 r. zgodę na stosowanie glifosatu o kolejne 5 lat.

Historia glifosatu, podobnie jak wcześniej historia DDT (dichlorodifenylotrichloroetan) stosowanego powszechnie w latach 40-60 XX w., pokazuje, że skutki ich działania można wszechstronnie oceniać dopiero po wielu latach.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA

W produkcji ekorolniczej istnieje całkowity zakaz stosowania syntetycznych pestycydów. Ziemiopłody ekologiczne są produkowane bez chemicznych środków ochrony roślin i łatwo rozpuszczalnych nawozów mineralnych.

Podstawowymi elementami systemu zarządzania ekologiczną produkcją roślinną są:

• zarządzanie żyznością gleby,
• wybór gatunków i odmian, wieloletni płodozmian,
• recykling substancji organicznych,
• odpowiednie techniki uprawy.

Rolnicy stosują m.in.:

• naturalne nawozy zwierzęce,
• kompost,
• nawozy zielone.

Produkcja zwierzęca prowadzona jest zgodnie z potrzebami zwierząt, głównym pożywieniem dla zwierząt są pasze produkowane w gospodarstwie. Rolnicy ekologiczni, jeżeli chcą pozytywnie przejść procedurę inspekcji, powtarzaną każdego roku i otrzymać certyfikat, muszą przestrzegać powyższych reguł.

ZIELONY LIŚĆ NA DRODZE PESTYCYDOM

Pamiętajmy, że nie ma nieszkodliwych pestycydów! Należą one do grupy bardzo toksycznych związków o długotrwałych skutkach działania. Są to najgroźniejsze substancje, z jakimi człowiek ma do czynienia na skalę masową. Nie jesteśmy w stanie uniknąć z nimi kontaktu, bo są wszechobecne, ale możemy zdecydować co spożywamy i co podajemy naszym dzieciom. Aby żywność wywierała korzystny i znaczący wpływ na nasze zdrowie, samopoczucie oraz efektywność w życiu codziennym, musi pochodzić ze sprawdzonego źródła, a takie surowce i produkty otrzymamy tylko z certyfikowanych upraw ekologicznych, bo mimo, że rolnictwo ekologiczne nie może zapewnić nam absolutnego braku pozostałości pestycydów w produktach, to „zielony listek” gwarantuje, że nie są one stosowane w produkcji. Bio Planet S.A., niezależnie od badań obowiązkowych, poddaje dodatkowym analizom wybrane surowce oraz wyroby gotowe pod kątem obecności pozostałości pestycydów. Badania wykonywane są w akredytowanym laboratorium w Instytucie Ogrodnictwa w Skierniewicach.

We współczesnym świecie, aby żywność przyczyniała się do naszego zdrowia musi mieć najwyższą biologiczną
wartość, a takie surowce i produkty otrzymamy tylko z certyfikowanych upraw ekologicznych. Tylko żywność
uprawiana metodami ekologicznymi, czy uzyskiwana ze zwierząt, które były hodowane w humanitarnych warunkach, gwarantuje, że nasz organizm przyswoi potrzebne mu składniki o doskonałej jakości - służące naszemu zdrowiu.

PODAJ DALEJ!

ROLNICTWO EKOLOGICZNE TO:

• Zrównoważona produkcja roślinna i zwierzęca
• Praktyki gospodarowania są przyjazne dla środowiska, takie rolnictwo nie zanieczyszcza wody, gleby i  powietrza
• Wspomaganie różnorodności biologicznej
• Wykorzystywanie naturalnych procesów
• Zapewnienie właściwego dobrostanu zwierząt

EKOLOGICZNA UPRAWA ROŚLIN TO:

• Całkowity zakaz pestycydów!
• Zamiast melioracji - zbiorniki i cieki wodne
• Wykorzystanie płodozmianu w uprawach

EKOLOGICZNA HODOWLA ZWIERZĄT TO:

• Zakaz stosowania antybiotyków i hormonów!
• Zwierzętom w hodowli zapewnia się ściółkę
• Warunki maksymalnie zbliżone do naturalnych
• Zakaz uwiązywania zwierząt
• Wybór ras i odmian tradycyjnych dla danego obszaru, zamiast ras wysokowydajnych
• Kurczaki hodowane w sposób ekstensywny

EKOLOGICZNE PRODUKTY GOTOWE TO:

• Min. 95% składników ekologicznych
• Zakaz GMO!
• Zakaz promieniowania jonizującego!
• Zakaz E 621 glutaminianu monosodowego!
• Zakaz kwasu sorbowego i jego soli!
• Zakaz kwasu benzoesowego i jego soli!
• Zakaz dwutlenku siarki (tylko wina)!
• Zakaz rafinacji olejów (ew. dezodoryzacja)!

Autor: Sylwia Kaczmarek - Dyrektor Departamentu Jakości Bio Planet S.A.

Artykuł pochdzi z kwartalnika gotujwstylueko.pl wisna 2019