Zapewnienie dobrostanu zwierząt – wybór czy konieczność?

Zapewnienie dobrostanu zwierząt
gwarancją wysokiej jakości produktów zwierzęcych

Często słyszymy, że jesteśmy tym co jemy.

Śmieszne, przesadzone czy prawdziwe?

W czasach kiedy jesteśmy coraz bardziej świadomymi konsumentami, musimy zdawać sobie sprawę, że sposób odżywiania ma kluczowe znaczenie dla naszego życia i zdrowia. Każda komórka organizmu człowieka powstaje ze składników odżywczych dostarczanych wraz z dietą, a dla większości z nas jednym ze stałych składników diety jest mięso i produkty zwierzęce lub odzwierzęce.

Czy przemysłowa produkcja żywności gwarantuje bezpieczeństwo tych produktów? Ostatnie skandale związane z branżą mięsną, takie jak BSE czy niewłaściwie substancje znajdujące się w mięsie, zachwiały bezpieczeństwem żywieniowym i dały podstawy do obaw.

Czy istnieje alternatywa?

Czy będzie nią żywność wytwarzana ekologicznie?

Od sposobu chowu zwierząt i traktowania ich w gospodarstwach zależy jakość i bezpieczeństwo produktów zwierzęcych.

Może na pierwszy rzut oka ciężko odróżnić  jajko ekologiczne od nieekologicznego, ale warunki życia kur niosek różnią się od siebie diametralnie.

Warto więc poznać różnice między gospodarstwem ekologicznym, a konwencjonalnym.

Rolnictwo ekologiczne z góry narzuca zasady dotyczące traktowania zwierząt. Rolnicy ekologiczni dbają o zapewnienie dobrostanu zwierząt, co nie zawsze jest przestrzegane przez rolników konwencjonalnych.

Co to jest dobrostan?

To stan zdrowia fizycznego i psychicznego zwierząt osiągany w optymalnych warunkach środowiska hodowlanego. Taki system chowu zaspokaja podstawowe potrzeby zwierząt, przede wszystkim w zakresie żywienia, dostępu do wody, zapewnienia towarzystwa innych zwierząt i przestrzeni życiowej oraz leczenia. Jest kilka innych definicji tego słowa, ale najprościej ujmując, dobrostanem jest to, co zwierzę czuje i jak reaguje. Najbardziej istotnym czynnikiem w kształtowaniu dobrostanu zwierząt jest oczywiście człowiek, którego obowiązkiem jest ochrona i opieka nad zwierzętami.

W jaki sposób rolnik ekologiczny dba o dobrostan zwierząt?

Wybór zwierząt

W ekologicznej produkcji, zamiast ras wysokowydajnych, hodowcy stawiają na rodzime rasy, najlepiej dostosowane do miejscowych warunków środowiskowych. Zapewnienie zwierzętom dobrych warunków chowu, to sposób rolników na uzyskanie zadowalającego poziomu produkcji, a także na zapobieganie chorobom, zamiast profilaktycznego podawania leków.

W ekologii utrzymywane są takie gatunki zwierząt jak kozy czy owce, które w konwencji są dawno zapomniane ze względu na swoją mniejszą wydajność. Często taki chów ekologicznych zwierząt wynika z miłości do samych zwierząt. 

W rolnictwie konwencjonalnym natomiast, podstawowym kryterium do podejmowania decyzji, dotyczących wyboru gatunków i ras, jest maksymalizacja zysku.

Utrzymanie zwierząt

W rolnictwie ekologicznym zwierzęta są utrzymywane w taki sposób, aby mogły żyć i rozwijać się w możliwie najlepszych warunkach dostosowanych do ich potrzeb.
Każde zwierzę musi mieć zapewnioną taką powierzchnię, by mogło swobodnie wstać, położyć się, oczyścić, obrócić. Niedopuszczalne jest trzymanie zwierząt w wilgotnych, zagrzybionych, zimnych, ciemnych i źle wentylowanych budynkach. Każde zwierzę powinno mieć odpowiedniej wielkości stanowisko z naturalną ściółką, stały dostęp do wody i paszy oraz wystarczającą ilość światła. Latem obowiązkowy jest wychów pastwiskowy, a zimą dostęp do wybiegów i możliwość ruchu na świeżym powietrzu. Nie zezwala się na stałe utrzymywanie zwierząt gospodarskich w pomieszczeniach zamkniętych, pętania i wiązania na długie godziny.

W chowie ekologicznym krowy wypasane są na pastwiskach o dużej różnorodności biologicznej roślin, same decydują co im smakuje i co zjedzą w danym momencie. Ten komfort życia przekłada się również na wyższą jakość oddawanego mleka. W rolnictwie konwencjonalnym krowy mleczne znają tylko kilka swoich metrów kwadratowych, zdarza się, że  nie wychodzą z obory przez całe swoje życie. Rolnicy konwencjonalni trzymają zwierzęta w zamknięciu ze względów finansowych, każdy przemarsz takiego zwierzęcia wpływa na jego mniejszy przyrost lub wydajność mleczną, ponieważ energię z pożywienia nie zamienia na tkankę tłuszczową lub mleko, tylko na energię wykorzystaną do ruchu.
Kurczaki w systemie ekologicznym nie mogą być trzymane w ciasnych klatkach, mają do dyspozycji większe powierzchnie, niż kurczęta chowane w warunkach intensywnych. Muszą mieć zapewnione wybiegi, grzędy, gniazda, naturalną ściółkę oraz stały dostęp do świeżej wody pitnej i pasz. Kurnik musi posiadać otwory wyjściowe na wybieg dostosowane do wielkości ptaków.

Natomiast intensywny, konwencjonalny chów często wiąże się z przepełnieniem, okaleczaniem, nienaturalnym grupowaniem zwierząt, brakiem wolnej przestrzeni i dietą ukierunkowaną na jak największy i najszybszy przyrost masu lub ilość znoszonych jaj, a co za tym idzie cierpieniem zwierząt. 

Warunki chowu w konwencji nie mają nic wspólnego z błogo żyjącymi zwierzętami przedstawianymi na obrazkach w reklamach, w rzeczywistości tradycyjne produkty zwierzęce i odzwierzęce są wynikiem dużego cierpienia tych zwierząt.

Żywienie

Rolnicy w gospodarstwach ekologicznych bardzo dbają o to, aby zwierzęta spożywały wysokiej jakości paszę ekologiczną. Do pasz nie wolno dodawać żadnej chemii, lekarstw, zakazane jest również stosowanie organizmów genetycznie zmodyfikowanych (GMO), a dodatki paszowe są bardzo ograniczone. Pasze dla kurczaków nie zawierają stymulatorów wzrostu, antybiotyków, hormonów i innych farmaceutyków.
Rolnicy sami starają się produkować całą potrzebną paszę, wykorzystując uprawiane rośliny pastewne lub pozyskują ją z innych gospodarstw ekologicznych. Jeżeli jej ilość nie jest wystarczająca, stosują dostępną na rynku paszę ekologiczną z certyfikatem.

Profilaktyka i leczenie

Rolnicy eko stosują ekstrakty roślinne, esencje, preparaty homeopatyczne oraz mikroelementy. Jedynie w razie zagrożenia życia można podać zwierzęciu leki konwencjonalne lub antybiotyki, ale tylko pod okiem lekarza weterynarii, który zna zasady ekologicznego chowu zwierząt. Zakazane jest profilaktyczne podawanie leków.
Zabiegi higieniczne takie jak usuwanie rogów, obcinanie ogonów, zębów i dziobów również są ograniczone do minimum a właściwie do kosmetyki związanej z komfortem życia zwierząt. Zabiegi lekarsko-weterynaryjne mogą być wykonywane wyłącznie przez osoby posiadające kwalifikacje, z zachowaniem koniecznej ostrożności, w sposób zapewniający ograniczenie cierpień i stresu zwierzęcia.

Jakość produktów eko

Bez wątpienia dobrostan zwierząt wpływa na jakość produktów pochodzenia zwierzęcego.

Bo czy człowiek, który źle się odżywia i żyje w zamknięciu może być zdrowy? To samo dotyczy zwierząt. Zwierzęta, które są nieprawidłowo żywione i nie wypuszczane na wybiegi są zestresowane i agresywne, a co za tym idzie często chorują i są leczone. Trudno sobie wyobrazić, że później takie produkty mogą służyć naszemu zdrowiu.

Produkty z rolnictwa ekologicznego zawierają znacznie więcej wartości odżywczych niż produkty konwencjonalne.

Mleko produkowane przez krowy w systemie ekologicznym w porównaniu z mlekiem od krów z chowu konwencjonalnego zawiera więcej suchej masy, tłuszczu, wapnia i witaminy C, ma także więcej α-tokoferolu i ß-karotenu oraz wyższy poziom kwasu linolenowego.

Mięso od zwierząt z chowu ekologicznego (wołowina, cielęcina, drób) zawiera znacznie więcej wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.

Albert Einstein powiedział, że po wyginięciu pszczół ludziom pozostaną jeszcze 3-4 lata egzystencji. Niestety nie był to koszmarny żart, tylko wynik obserwacji i przemyśleń. Uprawy ekologiczne stwarzają dogodne warunki środowiskowe dla zwierząt i roślin, poszerzając rozmaitość na łąkach i polach. Nie stanowią negatywnego wpływu na rozwój i życie owadów i zwierząt. Uprawy ekologiczne wpływają nie tylko na dobrostan zwierząt tam żyjących, ale wspierają również tereny okoliczne. Nie ma ścieków biologicznie szkodliwych, które zatruwają wody gruntowe, jeziora, strumienie i rzeki oraz powietrze i glebę. Nie eliminują pożytecznych owadów i drobnych zwierząt, które giną na obszarach silnie opryskiwanych.

Czy kupując jedzenie zastanawiamy się nad dobrostanem zwierząt?

Czy przejmujemy się tym, jak traktowane są zwierzęta w gospodarstwach?

Pamiętajmy, że nasz wybór podczas zakupów zdecyduje o wyglądzie polskiego rolnictwa dziś i w przyszłości. Jesteśmy tym, co jemy.

Wspierajmy ekologiczną żywność produkowaną z troską o nasze zdrowie i z zachowaniem wysokich norm produkcji.

Dla siebie, dla zwierząt i dla naszej planety.

Źródła:
1. Kazimierczak R. „O chowie zwierząt”
2. Mroczek J. „Dobrostan zwierząt jako element humanitaryzmu w zrównoważonej produkcji zwierzęcej” Aura Ochrona Środowiska 2016/6
3. Pomykała D. „Wymogi dobrostanu zwierząt w gospodarstwach ekologicznych” Centrum Doradztwa Rolniczego 2010
4. Rembiałkowska E. „Walory żywności z produkcji ekologicznej” 200