Olej kokosowy. Bezsensowna Eko moda, czy przepis na zdrowie?

Olej kokosowy zyskał ostatnio ogromną popularność. Zwolennicy zdrowego stylu życia przekonani są o jego cudownych właściwościach. Stosują go w celach kulinarnych, kosmetycznych oraz zdrowotnych. Tłuszcz ten jeszcze kilka lat temu był towarem ekskluzywnym i raczej trudno dostępnym. W tej chwili olej kokosowy można znaleźć na półkach nieomalże wszystkich sklepów. Naukowcy i dietetycy jednak ostrzegają, że ludzie dali się ponieść zgubnej ekomodzie, która niekoniecznie służy ich zdrowiu.

Skąd taki pogląd i jak jest naprawdę?

Właściwości oleju kokosowego

Olej kokosowy jest olejem roślinnym powstającym poprzez tłoczenie twardego miąższu orzechów palmy kokosowej. Mimo, że jest pochodzenia roślinnego, największą część oleju kokosowego stanowią nasycone kwasy tłuszczowe, czyli dokładnie takie, które występują również w tłuszczach zwierzęcych. Wiemy, że organizacje zdrowotne zalecają ograniczanie tłuszczy nasyconych do minimum. Obwiniają je za powodowanie m.in. chorób serca, otyłości, stanów zapalnych w organizmie i nowotworów.
Między tłuszczami odzwierzęcymi, a tłuszczem kokosowym istnieje jednak zasadnicza różnica. Tłuszcze zwierzęce to tłuszcze długołańcuchowe. W skład tłuszczu kokosowego wchodzą natomiast średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe.

Co to oznacza?

Tłuszcze średniołańcuchowe, z których zbudowany jest tłuszcz kokosowy, nie muszą być przy trawieniu dzielone na mniejsze fragmenty. Dzięki temu są łatwostrawne i wchłaniane bezpośrednio do wątroby, dostarczając komórkom natychmiastowej energii i nie przyczyniają się do magazynowania niechcianej tkanki tłuszczowej. Tłuszcze nasycone długołańcuchowe zawarte w produktach pochodzenia zwierzęcego są trawione i spalane znacznie wolniej. Obciążają trzustkę, wątrobę i cały układ pokarmowy. Przeważnie odkładają się w organizmie w postaci tkanki tłuszczowej.
Warto zaznaczyć, że tłuszcz kokosowy, w przeciwieństwie do tłuszczy zwierzęcych, nie zawiera cholesterolu. Istnieją nawet badania potwierdzające że wpływa on dobroczynnie na poziom cholesterolu regulując jego poziom.

Jakie są jeszcze inne zalety tłuszczu zawartego w orzechu kokosa?
- obniża i reguluje poziom cukru we krwi,
- chroni przed chorobami układu krążenia,
- obniża ciśnienie tętnicze,
- chroni przed osteoporozą,
- poprawia trawienie i pracę jelit,
- jest źródłem wielu cennych przeciwutleniaczy,
- stosowany bezpośrednio na skórę leczy i regeneruje tkanki,
- opóźnia procesy starzenia.

Jednym z walorów tłuszczu kokosowego jest także obecność kwasu laurynowego, który stanowi ok. 50% wszystkich nasyconych kwasów tłuszczowych występujących w kokosie. Kwas laurynowy znajdziemy również w mleku matki i to dokładnie w tych samych proporcjach. Posiada on silne właściwości przeciwbakteryjne i wirusobójcze. Jedno z przeprowadzonych badań opublikowanych przez magazyn Antimicrobial Agents and Chemotherapy wykazało, że kwas laurynowy posiada najsilniejsze właściwości antybakteryjne spośród 30 badanych tłuszczów.

Orzech palmy kokosowej można zaliczyć do grona najbardziej odżywczych pokarmów. Bogaty jest w witaminy C, K, E, oraz witaminy z grupy B (B2, B6 i B9). Zawiera minerały takie, jak wapń, żelazo, fosfor, potas, sód, mangan i miedź oraz aminokwasy.

Na dowód nieszkodliwości, a nawet superwłaściwości tłuszczu kokosowego, warto przytoczyć przykład społeczności zamieszkujących wyspy Australii i Oceanii, u których 30-60% przyjmowanych kalorii pochodzi właśnie z tłuszczów nasyconych z orzechów kokosowych. Ludzie tych społeczności cieszą się doskonałym zdrowiem. Szereg badań wskazuje na to, że nie występują u nich schorzenia typowe dla naszej cywilizacji, takie jak choroby serca, miażdżyca, czy wysoki poziom cholesterolu.

Rafinowany czy nierafinowany?

Najcenniejszy jest olej kokosowy nierafinowany, tłoczony na zimno, czyli pozyskiwany w procesach mechanicznych, bez udziału wysokiej temperatury i chemicznych rozpuszczalników. Zawiera najwięcej wartości odżywczych i cennych antyoksydantów. Posiada naturalny zapach i smak kokosa.
Olej rafinowany poddawany jest chemicznemu procesowi rafinacji, filtracji i oczyszczania, podczas których pozbawiany jest częściowo cennych substancji zdrowotnych. Ma za to dłuższą datę do spożycia, niższą cenę, jest bezzapachowy i bezsmakowy.

Bardzo istotną różnicą między olejem rafinowanym, a nierafinowanym jest punkt dymienia, czyli temperatura, przy której ogrzewany tłuszcz zaczyna rozpadać się na glicerol i wolne kwasy tłuszczowe. Rafinowany olej kokosowy osiąga punkt dymienia w temperaturze 232 stopni C, nierafinowany - w 177 stopniach C. To bardzo dużo, jak na nierafinowany olej. Trzeba wiedzieć, że większość nierafinowanych olejów nie lubi wysokich temperatur i w trakcie smażenia zaczyna wydzielać substancje toksyczne i rakotwórcze dla naszego organizmu, takie jak tj. akrylamid, czy furan.  Olej kokosowy jest o wiele bardziej odporny na wysokie temperatury niż większość olejów roślinnych. Dodatkowo, i co najważniejsze, olej kokosowy podczas smażenia nie wydziela substancji toksycznych.

Jak to jest z pozostałymi olejami?
Przez całe życie zapewne żyłeś w przekonaniu, że oleje roślinne to najzdrowsze tłuszcze. Używając ich jako dodatek do sałatki lub surówki na zimno, to oczywiście - tak.  Niestety, większość tłuszczów roślinnych w ogóle nie nadaje się do smażenia. Słyszałeś kiedyś o tłuszczach trans? Na pewno! Mówi się, że są szkodliwe, żeby ich unikać, że wywołują nowotwory, choroby serca, otyłość. Z drugiej strony zewsząd dobiega nas informacja, że oleje roślinne są najzdrowsze, bo zawierają Omega 6 i omega 3 (zwłaszcza jeśli występują w odpowiedniej proporcji tzn 5:1). Być może nie zdajesz sobie sprawy, że tłuszcze trans nie siedzą tylko w przetworzonej żywności, ale powstają także podczas obróbki cieplnej. Oleje roślinne podczas smażenia, ale także złego przechowywania ulegają różnym przemianom chemicznym, np. utlenianiu, polimeryzacji, cyklizacji – w wyniku czego powstają bardzo szkodliwe związki, w tym izomery trans. Kwasy Omega 6, ze względu na podwójne wiązania w ich strukturze, podczas obróbki termicznej ulegają uszkodzeniom i zaczynają wydzielać groźne dla zdrowia substancje. Stają się mutagenne i rakotwórcze. Dlatego oleje roślinne, takie, jak olej z konopi, sojowy, lniany, kukurydziany, z orzechów włoskich, z pestek dyni w ogóle nie nadają się do smażenia. Można je stosować na zimno, do dań i sałatek, ale nigdy nie  należy na nich smażyć posiłków.

Najbardziej odporne na działanie wysokiej temperatury są tłuszcze nasycone, czyli olej kokosowy i palmowy. Tłuszcze jednoniensaycone również zachowują dużą stabilność przy podgrzewaniu do wysokich temperatur, ale mogą być używane do duszenia lub krótkotrwałego smażenia. Są to oliwa z oliwek, olej ryżowy, z miąższu awokado, z orzeszków ziemnych.

Podsumowując, smażenie, duszenie i gotowanie na oleju koksowym jest bezpieczne.

Zastosowania oleju kokosowego

W kuchni możemy użyć go jako zamiennika masła, do pieczenia, smażenia, do surowych deserów.

W pielęgnacji, wymieszany z cukrem lub solą, posłuży jako doskonały peeling do twarzy. Świetnie sprawdzi się jako krem do twarzy lub olejek do masażu. Zalecany jest do pielęgnacji skóry suchej i popękanej. Złagodzi otarcia, zaczerwienia skóry, poparzenia słoneczne, nawilży skórę po kąpieli. Na skórze tworzy warstwę, ochronny film – wspomaga ochronę przed promieniowaniem słonecznym. Olej kokosowy pielęgnuje suche i łamliwe włosy. Dzięki wysokiej zawartości kwasu laurynowego łatwo wnika we włosy.

Olej kokosowy może pomóc także w utrzymaniu i przywracaniu zdrowia. Ssanie (płukanie) oleju , w ślad medycyny ajurwedyjskiej, ma skutecznie oczyścić organizm z toksyn.

Płukanka kokosowa

Wystarczy rano, na czczo płukać jamę ustną 1-2 łyżkami oleju przez około 15-20 minut. Absolutnym zakazem jest połykanie oleju podczas płukania lub po nim, ponieważ zbiera on bakterie i toksyny z organizmu. Olej należy wypluć, a po zabiegu dokładnie umyć zęby i wypłukać jamę ustną.

Kuracja ta jest skuteczna, jeśli wykonywana jest regularnie. Dzięki niej można zyskać więcej energii, wzmocnić odporność, zmniejszyć bóle głowy, pozbyć się alergii, czy problemów z zatokami.

Najpopularniejsze przepisy z wykorzystaniem oleju kokosowego znajdziesz tutaj. 

Przepisy najnowsze z olejem kokosowym znajdziesz tutaj.

Przepisy z olejem kokosowym wegewedy znajdziesz tutaj.

Źródła:
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12975635
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25387216
http://ajcn.nutrition.org/content/34/8/1552.long
http://coconutoil.com/coconut_oil_21st_century/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19437058
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28412883
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28405814
http://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/jf301902k
http://www.karger.com/Article/Abstract/313516
http://informahealthcare.com/doi/abs/10.1080/09637480802549127
http://www.apccsec.org/document/ENIG.pdf
https://pl.wikipedia.org/wiki/Kokos_w%C5%82a%C5%9Bciwy
http://articles.mercola.com/sites/articles/archive/2010/10/22/coconut-oil-and-saturated-fats-can-make-you-healthy.aspxhttp://www.telegraph.co.uk/news/health/news/11981884/Cooking-with-vegetable-oils-releases-toxic-cancer-causing-chemicals-say-experts.html
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmedhealth/behindtheheadlines/news/2016-07-06-study-finds-link-between-saturated-fats-and-early-death/http://nutritionstudies.org/plant-oils-are-not-a-healthy-alternative-to-saturated-fat/