Rzodkiewka

Rzodkiewka - różowa królowa

Rzodkiewka to jedna z pierwszych nowalijek pojawiających się na rynku warzywnym. Uprawiana jest od wczesnej wiosny do późnej jesieni. Ma wyraźny, ostry smak, a jej piękny kolor sprawia, że jest idealnym dodatkiem do wielu dań.

Skąd pochodzi rzodkiewka?

Według jednej z teorii rzodkiewka pochodzi znad basenu Morza Śródziemnego. Inne źródła podają, iż jej pierwsze uprawy zlokalizowane były na Dalekim Wschodzie (w Chinach wciąż rośnie w stanie dzikim). Podobno już 2 tysiące lat temu gościła na stołach starożytnych Egipcjan, a nawet faraonów. Rzodkiewką zajadali się także Rzymianie, dzięki którym zawędrowała na północ i zachód Europy. Polubili ją zwłaszcza Niemcy, którzy w XIII wieku uprawiali ją na masową skalę.

Wygląd i uprawa

Rzodkiewka (Raphanus sativus var. sativus) jest rośliną jednoroczną, zaliczaną do warzyw rzepowatych. Część jadalną rzodkiewki tworzy zgrubiały, kulisty lub podłużny korzeń palowy. W zależności od odmiany może być on biały, czerwony, różowy, fioletowy lub prawie czarny, natomiast miąższ jest zawsze biały. Okres wegetacji rzodkiewki od siewu do dojrzałości trwa (w zależności od odmiany) od 30 do 50 dni, natomiast do wydania nasion 130-170 dni. Uprawa rzodkiewki na skalę przemysłową prowadzona jest głównie pod osłonami, natomiast wysiew na odkrytym gruncie jest rozpowszechniony w uprawach przydomowych i działkowych.

Wartości odżywcze, witaminy i składniki mineralne

100 gramów rzodkiewki dostarcza zaledwie 14 kilokalorii, natomiast jedna rzodkiewka to około 1,5 kilokalorii. Głównym jej składnikiem jest woda (95 %), węglowodany stanowią zaledwie 4,4 g, błonnik – 2,5 g, białko –1,0 g, tłuszcz – 0,2 g. Rzodkiewka stanowi źródło witaminy C (20,6 mg/100 g, co stanowi 25 % dziennej referencyjnej wartości spożycia), która ma istotny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego i układu nerwowego oraz ochrony komórek przed wolnymi rodnikami. Witamina C pomaga również w prawidłowej produkcji kolagenu, przyczynia się do utrzymania prawidłowego metabolizmu energetycznego oraz do zmniejszenia uczucia zmęczenia i znużenia. Jeśli chodzi o witaminy i składniki mineralne, w rzodkiewce znajdziemy niewielkie ilości tiaminy (witamina B1), ryboflawiny (witamina B2), niacyny (witamina PP) oraz potasu i wapnia.

Prozdrowotne właściwości rzodkiewki

W medycynie ludowej spożywanie rzodkiewek zalecano osobom cierpiącym na niestrawność, zaparcia, chorobę wrzodową żołądka czy żółtaczkę. Obecnie ekstrakty z liści i korzeni rzodkiewki są powszechnie stosowane w leczeniu schorzeń wątroby, układu oddechowego oraz układu krążenia wywołanych przez wirusy (np. wirus grypy), bakterie (z rodzaju Bacillus, Pseudomonas, Salmonella, Streptococcus) czy grzyby (Candida albicans). Niektóre publikacje naukowe wskazują również na korzystne działanie ekstraktów z rzodkiewki w walce z chorobami nowotworowymi i cukrzycą.

Na stołach coraz częściej pojawia się rzodkiew biała. Jest ona znacznie większa od zwykłej rzodkiewki, ma podłużny kształt, przypominający nieco marchew lub pietruszkę. Rzodkiew biała bywa czasem mylona z białą rzepą, ale tak naprawdę łatwo je rozróżnić: biała rzepa ma kształt okrągłej, nieco spłaszczonej bulwy. Jeśli chodzi o smak, rzodkiew biała jest zdecydowanie bardziej ostra niż rzodkiewka. Starty korzeń rzodkwi białej doskonale nadaje się do surówek, w połączeniu na przykład z marchewką, selerem czy kapustą. Rzodkiew białą można też podać samodzielnie, skropioną sokiem z cytryny i dodatkiem odrobiny jogurtu lub śmietany. Biała rzodkiew doskonale komponuje się również z owocami (świeżymi i suszonymi) oraz serami. Korzystne właściwości ma również sok z rzodkiewki białej. Można go stosować w czasie przeziębień, problemów z układem moczowym. Należy go jednak połączyć z sokiem z jabłek, marchwi lub innych owoców np. cytryny, bo sam sok wyciśnięty z białej rzodkiewki jest ostry i niezbyt smaczny. 

Rzodkiewka w kuchni

Rzodkiewka odznacza się wyjątkowymi walorami smakowymi. Za jej charakterystyczny, ostry smak odpowiada olejek gorczyczny zawierający siarkę. Działa on pobudzająco na proces trawienia i wzmacnia apetyt. Rzodkiewkę najczęściej kupuje się w pęczkach z liśćmi po 10-15 sztuk. Chętnie spożywamy ją na surowo jako szybką przekąskę, pokrojoną na cienkie plasterki w sałatkach i na kanapce, czy drobno startą i dodaną do np. jajecznego farszu. Rzodkiewka wyśmienicie smakuje również na ciepło: w wersji duszonej w śmietanie, smażonej na maśle, czy zapieczonej z oliwą i oregano. Rzodkiewkę spotkać też możemy w wersji kiszonej, z takimi dodatkami jak np. czosnek niedźwiedzi czy tymianek. Kiszona rzodkiewka w smaku przypomina nieco kiszone ogórki - jest delikatnie słona z kwaśną nutą. Kiszone rzodkiewki są idealne do kanapek, sałatek czy jako chrupiąca, lekkostrawna i niskokaloryczna przekąska prosto ze słoika. Popularne i niezwykle smaczne są również kiełki rzodkiewki. Warto dodawać je do dań na bazie jaj, warzywnych past, surówek, sałatek, wędlin, twarożków czy dipów.

Czy wiesz, że…?

• Ze względu na możliwe skażenie azotanami oraz kumulację metali ciężkich, rzodkiewkę najlepiej kupować w sklepach z żywnością ekologiczną.

• Aby dłużej cieszyć się świeżością rzodkiewek należy przechowywać je w naczyniu wypełnionym wodą tak, aby niewielka część korzeni rzodkiewki była w niej zanurzona. Innym sposobem na przedłużenie świeżości jest odcięcie liści i umieszczenie rzodkiewek na wilgotnej ściereczce w szczelnie zamkniętym pojemniku.

• Młode liście rzodkiewki są jadalne i smaczne. Zawierają witaminę C, oczyszczają i wspomagają trawienie. Stanowią genialny dodatek do zup, koktajli, czy zapiekanek. Świetnie sprawdzą się jako farsz do wytrawnych babeczek czy baza do pesto. Mogą być też smacznym i atrakcyjnym zamiennikiem dla szpinaku czy jarmużu.

Bibliografia:
Baran A., Jasiewicz C. Zawartość wybranych składników mineralnych w rzodkiewce zakupionej na placach targowych Krakowa. Bromat. Chem. Toksykol. XLIV, 2011, 1, s. 25-31.
Gutiérrez R. M. P., Perez R. L. Raphanus sativus (Radish): Their Chemistry and Biology. 2004. The Scientific World Journal 4: 811-837.
Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K. 2005. Tabele składu i wartości odżywczej żywienia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Trybała M. 1999. Produkcja i przechowywanie płodów rolniczych. Wydawnictwo Akademii Rolniczej we Wrocławiu, s. 171-172.

Artykuł jest opublikowany w magazynie gotuj w stylu eko.pl Nr 20 WIOSNA 2022