Szczypiorek, szczypior

Szczypiorek

Jego nazwa pochodzi od greckich słów skhoinos – sitowie oraz prason – por. Jest niezwykle popularny w kuchniach całego świata. Włączenie go do menu przynosi szereg korzyści - zarówno smakowych jak i zdrowotnych.

Szczypiorek (czosnek szczypiorek, Allium schoenoprasum L.) należy do rodziny czosnkowatych (Alliaceae). Jest warzywem wieloletnim, odpornym na niekorzystne warunki atmosferyczne i szkodniki. Szybko rozrasta się na boki i tworzy kępy roślin potomnych. Szczypiorek nie wytwarza typowej cebuli, a jego częścią użytkową są rurkowate i delikatne liście. Mogą osiągać długość od 15 do nawet 40 centymetrów. Na przekroju są okrągłe lub nieco spłaszczone, mają cebulowy aromat oraz lekko piekący smak. Okres kwitnienia szczypiorku przypada w czerwcu lub na początku lipca. Jego różowo-fioletowe kwiaty są liczne, owadopylne, zebrane w kolisty lub półkolisty baldach. Jeśli uprawiamy szczypiorek jako przyprawę, lepiej je usuwać, ponieważ powodują zmniejszenie liczby liści oraz sprawiają, że kępy roślin stają się mniej zwarte.

Szczypior a szczypiorek
Szczypior wyrasta z cebuli (Allium cepa L.) w postaci długich, grubych i twardych liści. Sięgamy po niego jako zamiennik dla delikatnego szczypiorku (Allium schoenoprasum L.). Najczęściej wybieramy szczypior cebuli dymki, będącej odmianą cebuli zwyczajnej o małej, słodkiej cebulce, nie wywołującej łez w trakcie siekania.

Skąd pochodzi szczypiorek?
Szczypiorek pochodzi z chłodnych rejonów Europy i Azji. Niektóre źródła podają, że Marco Polo zauważył tę roślinę w czasie swojej podróży do Chin, gdzie prawdopodobnie znana już była od kilku tysięcy lat. W Europie szczypiorek uprawiany był od XVI wieku, najpierw prawdopodobnie we Włoszech, następnie w Niemczech, a później w innych krajach kontynentu. Obecnie szczypiorek występuje w stanie dzikim niemal na całej kuli ziemskiej, a uprawiany jest głównie jako roślina przyprawowa do przetwórstwa lub do bezpośredniego spożycia. Ze względu na swoje walory dekoracyjne często używana jest jako roślina ozdobna w ogrodach lub florystyce. 

Dlaczego warto jeść szczypiorek?
W 100 gramach szczypiorku znajduje się 41 mg witaminy C (co stanowi 51 % dziennej referencyjnej wartości spożycia) oraz 567 µg witaminy A (71 % dziennej referencyjnej wartości spożycia). Witamina C wspomaga naszą odporność i chroni komórki przed działaniem wolnych rodników. Pomaga również w prawidłowej produkcji kolagenu, przyczynia się do utrzymania prawidłowego metabolizmu energetycznego oraz do zmniejszenia uczucia zmęczenia i znużenia. Witamina A odpowiada za utrzymanie prawidłowego widzenia oraz działa korzystnie na stan naszej skóry i błon śluzowych. Wspomaga również prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego i utrzymuje właściwy metabolizm żelaza.

Szczypiorek zalicza się do produktów spożywczych o najkorzystniejszych właściwościach terapeutycznych w nadciśnieniu tętniczym. Na podstawie wieloletnich badań wykazano, że zawarte w nim wysokie stężenie przeciwutleniaczy znacznie obniża ciśnienie tętnicze krwi. Podobne właściwości lecznicze wykazuje również czosnek i liście czosnku niedźwiedziego.

Szczypiorek zaliczany jest także do grupy pokarmów roślinnych o najsilniejszym potencjale antynowotworowym. Potencjał antynowotworowy wynika z zawartości związków fitochemicznych, które w szczypiorku występują w dużych ilościach. Związki fitochemiczne to cząsteczki, które zapewniają roślinie działanie przeciwbakteryjne, grzybobójcze i owadobójcze. Chronią one roślinę i umożliwiają jej przetrwanie w niesprzyjającym środowisku.

Szczypiorek w kuchni
Szczypiorek najlepiej spożywać na surowo, bowiem wtedy zachowuje wszystkie swoje właściwości. Przepysznie smakuje na kanapce z twarożkiem czy jajkiem na twardo. Szczypiorek można dodawać jako aromatyczną posypkę do jajecznicy, zup, kasz, wędlin, pasztetów, serów, ryb oraz drobiu. W Chinach szczypior to popularny składnik farszu pierogów i wyśmienita ozdoba smażonych warzyw, makaronu, ryżu i grillowanego mięsa.

Niewiele osób wie, że w kuchni doskonale sprawdzi się w postaci suszonej. Najlepiej dodawać go w czasie gotowania do zup i przetworów. Posłuży też do skomponowania własnej mieszanki ziołowej.

Czy wiesz, że…?
• Kwiaty szczypiorku są jadalne! Mają cebulowo-czosnkowy smak i mogą pełnić funkcję dekoracyjną w sałatkach, kanapkach, makaronach, jajecznicy, pastach twarogowych, sosach, dipach czy daniach mięsnych.
• Szczypiorek nie nadaje się do długiego przechowywania. Jeśli nie zostanie spożyty od razu, powinniśmy umieścić go w lodówce na maksymalnie kilka dni. Nieświeży szczypior można rozpoznać po zwiędniętych i śliskich liściach.
• Nasiona szczypiorku przechowywane w temperaturze -20 st. C mogą kiełkować nawet po 6 latach.

Bibliografia:
Dobrzański A., Doruchowski R.W. Szczypiorek (Allium schoenoprasum L. syn. cepa schoenoprasum Moenh.). Nasiennictwo T. 2. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, s. 267-270.
Gajda E. Fitoterapia i dieta w zapobieganiu i leczeniu nadciśnienia tętniczego. Post Fitoter 2019; 20(1): 73-80.
Kałędkiewicz E., Lange E. Znaczenie wybranych związków pochodzenia roślinnego w diecie zapobiegającej chorobom nowotworowym. Borgis - Postępy Fitoterapii 1/2013, s. 42-47.
Rodkiewicz, T. (2013). Szczypiorek (Allium schoenoprasum L.) – biologia i uprawa. Annales Horticulturae, 23(4), 19-27.

 Artykuł jest opublikowany w magazynie gotuj w stylu eko.pl Nr 20 WIOSNA 2022