Czym są rośliny wskaźnikowe? - Demeter

Prosty sposób oceny warunków gospodarowania na polu, łące i w ogrodzie.

OCENA GLEBY

O możliwości uprawy danego gatunku rośliny decydują przede wszystkim dwa czynniki: jakość gleby oraz zaopatrzenie w wodę. Gleba glebie nierówna. Jak szybko ocenić jej jakość, aby właściwie dobrać rośliny uprawne do warunków siedliska? Warto w tym celu uważnie obserwować rośliny rosnące na polu, łące czy w ogrodzie.

ROŚLINY WSKAŹNIKOWE

Rośliny, mówiące o naturze gleby, na której rosną, nazywane są roślinami wskaźnikowymi. Mają specyficzne wymagania dotyczące warunków, w których się rozwijają: wymagają na przykład dużej zwartości azotu w glebie, lubią gleby piaszczyste lub wilgotne. Rozmnażają się szybko w określonych miejscach, w których inne rośliny rosną słabo. Ich obecność pozwala wyciągać wnioski o rodzaju gleby (piaszczysta, gliniasta), a także o zasobności w składniki pokarmowe, zawartości próchnicy, odczynie, pojemności wodnej, napowietrzeniu, a nawet o obecności metali ciężkich. Na przykład obecność mniszka lekarskiego i rdestu ptasiego informuje o zawartości w glebie metali ciężkich (ołowiu, cynku, chromu i kobaltu). Rośliny wskaźnikowe pozwalają również stwierdzić, czy pola są właściwie uprawiane. Niektóre rośliny rosną tylko na glebie bardzo zagęszczonej, gdzie pracują zbyt ciężkie maszyny rolnicze.

ROŚLINY WSKAŹNIKOWE W GOSPODARSTWIE EKOLOGICZNYM

Rośliny wskaźnikowe są szczególnie ważne w rolnictwie ekologicznym. Rolnik ekologiczny powinien uważnie obserwować roślinność pól, łąk i pastwisk, a także ogrodów i sadów. Występowanie określonych gatunków roślin pozwala w szybki sposób stwierdzić, jakie składniki pokarmowe zawiera gleba, a jakich w niej brakuje. Umożliwia również ocenę siedliska i właściwy dobór gatunków roślin do uprawy w danym miejscu. Wiele chwastów to cenne zioła, jak np. skrzyp, rumianek, krwawnik, pokrzywa i mniszek lekarski, które mają działanie zdrowotne dla człowieka, a także są niezbędne do sporządzania preparatów biodynamicznych.

CHWASTY JAKO ROŚLINY WSKAŹNIKOWE

Rozwój chwastów wiąże się ściśle z rozwojem rośliny uprawnej, że stanowiskiem i rodzajem gleby. Są one dobrym wskaźnikiem jakości i stanu gleby. Na przykład gwiazdnica pospolita rośnie na glebach bogatych w azot, a podbiał pospolity na glebach podmokłych. Sparceta siewna rośnie przede wszystkim na stanowiskach gliniastych, bogatych w wapń, a rolnica pospolita na ziemi próchniczej bogatej w wapń. Chwasty mogą również bardzo korzystnie wpływać na glebę w ogrodzie. Pokrzywa zwyczajna pozostawia po sobie żyzną glebę, a ostrożeń polny ma gruby korzeń palowy, który przenika w głębsze warstwy gleby, spulchnia je i przyczynia się do lepszego ich napowietrzenia.

O CZYM INFORMUJĄ ROŚLINY WSKAŹNIKOWE?

odczyn gleby - Odczyn gleby wskazuje na jej kwasowość lub zasadowość. Optymalne pH gleby to jeden z podstawowych czynników uprawy roślin. Wiele chwastów lubi gleby zakwaszone lub zasadowe. Wśród gatunków wskazujących na silne zakwaszenie znajdziemy takie jak: czerwiec roczny, chłodek drobny, chroszcz nagołodygowy, czyściec polny, fiołek trójbarwny, kłosówka miękka, koniczyna polna, farbownik polny, muchotrzew polny, palusznik nitkowaty, seradela drobna, sporek polny, sporek wiosenny, szczaw polny, tomka oścista, złocień polny. Z kolei do chwastów zasadolubnych należą: bniec dwudzielny, chaber, driakiewnik, czosnek kulisty, czyściec prosty i roczny, dąbrówka żółtokwiatowa, jaskier polny, kurzyślad błękitny, lucerna sierpowata, miłek letni, nostrzyk żółty, ostróżeczka polna, poziewnik wąskolistny, przetacznik lśniący, przewiercień okrągłolistny, rumianek pospolity, włośnica sina i zielona.

wysoka zawartość azotu w glebie - azot jest podstawowym pierwiastkiem, koniecznym do prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin uprawnych, jego zawartość w glebie nie może być jednak nadmierna. Obecność na polu typowo azotolubnych chwastów mówi o jego dużej koncentracji. Do najbardziej konkurencyjnych chwastów azotolubnych należą m.in.: bniec biały, chwastnica jednostronna, dymnica pospolita, gwiazdnica pospolita, komosa biała, mlecz zwyczajny, palusznik krwawy, pokrzywa żegawka, przytulia czepna, psianka czarna, rdest plamisty, starzec zwyczajny, tasznik pospolity, wilczomlecze, włośnice i żółtlice.

niska zawartość azotu w glebie - obecność fiołka trójbarwnego, wyczyńca polnego polny i dzikiej marchwi oznacza bardzo niską zawartość azotu w glebie. Konieczne będzie w tej sytuacji nawożenie organiczne (kompostem, obornikiem) lub uprawa roślin bobowatych na nawóz zielony.

wilgotność gleby - rośliny wskaźnikowe mogą dostarczyć informacji o tym, czy gleba jest mokra czy sucha. Niektóre gatunki chwastów jak jaskier rozłogowy, mięta polna, czyściec błotny, podbiał pospolity, skrzyp polny oraz rdesty (ptasi, powojowaty i plamisty), wskazują na nadmierne uwilgotnienie gleby. Ich liczniejsze występowanie wskazuje na potrzebę uregulowania stosunków wodnych. Z kolei wstępowanie rumianu żółtego, sierpnicy pospolitej i bodziszka drobnego to sygnał, że gleba jest sucha.

zagęszczenie gleby - wyczyniec polny, babka zwyczajna i mlecz polny (nie mylić z mniszkiem lekarskim) wskazują na zagęszczenie gleby, które należy jak najszybciej usnąć, gdyż tylko gleba luźna zapewnia właściwe warunki do wzrostu i rozwoju roślin. Wskazany jest wtedy wysiew roślin o głębokim i rozbudowanym systemie korzeniowym, takich jak bób, łubin i lucerna.

PODSUMOWANIE

Należy jednak pamiętać, że rośliny wskaźnikowe nie mogą być jedynym kryterium oceny warunków siedliska, ale mogą dostarczać wielu cennych informacji o glebie, którą uprawiamy lub zamierzamy uprawiać.

Mgr inż. Waldemar Fortuna

(Konsultant Stowarzyszeniem Demeter-Polska)

Artykuł przygotowany we współpracy ze Stowarzyszeniem Demeter-Polska

Artykuł pochodzi z magazynu lato 2020 Gotuj w stylu eko.pl