08 / 11 / 2021

Ceremonia parzenia - część I - ZIELONA HERBATA MATCHA

Ceremonia dla ciała i ducha

W wielu regionach świata spożywaniu tradycyjnych napojów towarzyszy ceremonia, czyli skonwencjonalizowany rytuał, obrzęd. Jakie są korzenie tych tradycji i w jakiej formie są one praktykowane w dzisiejszych czasach? Co ma nam do zaoferowania wiedza przodków przekazywana z pokolenia na pokolenia? Tego dowiesz się w tym artykule.

ZIELONA HERBATA MATCHA

Matcha (jap. 抹茶) to japońska herbata o intensywnym, zielonym kolorze i mocnym, aksamitnym smaku. Matcha jest herbatą sproszkowaną, przez co w przeciwieństwie do większości herbat, pijąc ją, spożywamy całe liście, a nie jedynie napar z liści. Właśnie dzięki temu przyswajamy wszystkie zawarte w liściach wartości odżywcze, zarówno te rozpuszczalne, jak i nierozpuszczalne w wodzie. Tradycyjne zielone herbaty, takie jak np. sencha, powstają zazwyczaj z gatunków krzewów rosnących w pełnym słońcu. Plantacja matchy wymaga jednak nieco więcej wysiłku: herbatę tę produkuje się z liści krzewów ocienianych specjalnymi bambusowymi matami. Zbiera się jedynie najmłodsze i najdorodniejsze liście, które następnie pozbawia się nerwów – tak z całych liści zostaje wyłącznie tzw. tencha (jap. 碾茶), czyli najbardziej delikatna część liścia. Tencha mielona jest na tradycyjnych, granitowych płytach, w wyniku czego powstaje zielony proszek, jakim jest matcha.

Historia herbaty matcha sięga w Japonii XIII wieku – wtedy to buddyjscy mnisi odkryli, że pomaga im ona w utrzymywaniu koncentracji podczas wielogodzinnych medytacji. Na zachodzie herbata ta została spopularyzowana dopiero w XXI wieku, m.in. za sprawą badań potwierdzających, iż jest ona niezwykle bogatym źródłem antyoksydantów, dzięki czemu przeciwdziała procesowi starzenia się. Wśród antyoksydantów zawartych w matchy na szczególną uwagę zasługują katechiny – zmniejszają one ryzyko miażdżycy, obniżają poziom cholesterolu oraz działają przeciwbakteryjnie i antywirusowo. Dodatkowo matcha uspokaja i relaksuje oraz poprawia pamięć i koncentrację, za co była tak bardzo ceniona przez buddyjskich mnichów. Jeśli planujemy codzienne picie matchy, warto wybierać tę, która pochodzi z upraw ekologicznych, ponieważ najtańsza matcha może być zanieczyszczona pestycydami oraz arsenem. Ze względu na to, że pijąc matchę spożywamy cały liść, jest ona źródłem szczawianów, dlatego częste sięganie po ten napój nie jest zalecane dla osób z kamicą nerkową, dną moczową czy niektórymi chorobami reumatycznymi.

Ceremonia herbaty matcha praktykowana do dziś w Japonii nazywa się chanoyu (jap. 茶の湯), co dosłownie oznacza „wrzątek na herbatę”. W rzeczywistości jednak przebieg tego obrządku nie jest tak prosty, jak wynikałoby z nazwy. Zgodnie z tradycją ceremonia ta powinna być poprzedzona spacerem po ogrodzie, mającym ukoić zmysły i oczyścić umysł. Po spacerze goście ceremonii wchodzą do specjalnego pomieszczenia używanego wyłącznie do picia herbaty, które nazywa się chashitsu (jap. 茶室, dosłownie: pokój herbaty). Tam starannie, przy użyciu kawałka jedwabiu, wyciera się wszystkie akcesoria potrzebne do przygotowania matchy. Cała ceremonia odbywa się w zupełnej ciszy, co ma sprzyjać skupieniu i odczuwaniu teraźniejszej chwili. Po przygotowaniu herbaty, gospodarz podaje matchę do skosztowania pierwszemu gościowi. Ten, otrzymawszy herbatę, obraca ją dwa razy zgodnie z ruchem wskazówek zegara, wypija napój, po czym przeciera prawym kciukiem brzeg czarki, obraca ją dwa razy w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara i oddaje gospodarzowi. Gospodarz oczyszcza naczynie i zajmuje się przygotowaniem herbaty dla kolejnego gościa.

Tradycyjny rytuał matchy praktykowany jest w Japonii do dziś – nawet w japońskich liceach istnieją kluby ceremonialnego przygotowywania herbaty. Napój, w nieco mniej sformalizowanej formie, możesz jednak przygotować i dziś we własnym domu, nie potrzebując do tego specjalnego pomieszczenia. Samo przygotowanie herbaty może zająć ci nawet… mniej niż minutę! Potrzebne będą Ci do tego:

SKŁADNIKI:
• herbata matcha wysokiej jakości
• gorąca woda
• opcjonalnie: napój roślinny (jeśli zamierzasz przygotować tzw. matcha latte)
PRZYBORY (metoda tradycyjna):
• czarka (matchawan)
• bambusowa trzepaczka (chasen)
• bambusowa łyżeczka (chashaku)
PRZYBORY (metoda nowoczesna):
• dowolne naczynie
• elektryczny spieniacz do mleka
• łyżeczka

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA (metoda tradycyjna):
Wsyp dwie bambusowe łyżeczki herbaty matcha do czarki i zalej 100 ml gorącej wody (ok. 80 C). Intensywnie mieszaj napój trzepaczką aż do powstania gęstej, zielonej piany (zajmuje to zazwyczaj ok. pół minuty). Taka matcha jest gotowa do spożycia – jeśli jednak preferujesz mniej intensywne napoje, możesz dolać do niej więcej ciepłej wody. By uzyskać matcha latte, zamiast wody dolej do herbaty napój roślinny, np. owsiany, orkiszowy lub sojowy.

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA (metoda nowoczesna):
Wsyp jedną łyżeczkę herbaty matcha do zwykłego kubka lub szklanki i zalej 100 ml gorącej wody (ok. 80 C). Napój dokładnie wymieszaj przy pomocy spieniacza do mleka. Podobnie jak w przypadku matchy sporządzanej metodą tradycyjną, napój możesz uzupełnić wodą lub napojem roślinnym.

Autor - Konstancja Strużyna

Źródła:

Czas na herbatę, Chanoyu – japońska ceremonia picia herbaty, https://czasnaherbate.net/blog/artykuly/chanoyu-japonska-ceremonia-picia-herbaty/
Moya Matcha, Czym jest matcha?, https://moyamatcha.com/japonska-zielona-herbata-moya-matcha/czym-jest-matcha/
Moya Matcha, Przygotowanie matchy, https://moyamatcha.com/japonska-zielona-herbata-moya-matcha/przygotowanie-matchy/
Moya Matcha, Właściwości matchy, https://moyamatcha.com/japonska-zielona-herbata-moya-matcha/wlasciwosci-matchy/
A. Orzełowska, Matcha – zielona herbata w proszku. Jakie ma właściwości i zastosowanie, a jakie są przeciwwskazania do jej picia? Jak parzyć matchę?, 2021, https://stronazdrowia.pl/matcha-zielona-herbata-w-proszku-jakie-ma-wlasciwosci-i-zastosowanie-a-jakie-sa-przeciwwskazania-do-jej-picia-jak-parzyc-matche/ar/c14-15420701