Warzywa i owoce w kolorach jesieni

Jesień to pora roku, która kojarzy nam się w żółtych, pomarańczowych i czerwonych barwach. Takie kolory przybierają nie tylko liście, ale także sezonowe owoce i warzywa. Warto wziąć je pod uwagę podczas planowania obiadu godnego polskiej, złotej jesieni czy też przygotowując kanapki do pracy podczas październikowego poranka. Będzie kolorowo i wyraziście, a tekstury poszczególnych owoców i warzyw zadbają o niebywałą przyjemność dla Twojego podniebienia. Sięgaj po jesienne dary Matki Natury, ponieważ właśnie teraz są one najsmaczniejsze, najświeższe i najtańsze. Poniżej krótki przegląd najpopularniejszych z nich.

DYNIA
Dynia to niezaprzeczalna królowa polskiej jesieni. Jest warzywem niskokalorycznym – 100 gramów jej miąższu dostarcza około 26 kcal. Stanowi źródło wielu cennych związków chemicznych, w tym witamin, składników mineralnych oraz karotenoidów. Im bardziej pomarańczowa barwa dyni, tym większa w niej ilość tych związków. Najliczniejszą frakcję karotenoidów stanowią alfa- i beta-karoten, charakteryzujące się właściwościami antyutleniającymi i antynowotworowymi.

Ciekawostką jest fakt, że skórka dyni również jest jadalna. Można na przykład pokroić ją w cieniutkie słupki, pokropić oliwą i usmażyć lub upiec z niej frytki. Walory zdrowotne dyni znane są już od tysięcy lat. Dynię wykorzystywano powszechnie w medycynie tradycyjnej w leczeniu wielu schorzeń. Spożywanie dyni wpływa korzystnie na drogi moczowe, działa przeciwdrobnoustrojowo i hipoglikemicznie. Pestki dyni również zawierają cenne związki bioaktywne, takie jak kwasy fenolowe, tokoferole czy sterole. W tradycyjnej medycynie pestki oraz olej z pestek dyni były stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego oraz wykorzystywane w zwalczaniu pasożytów jelitowych.

Sezon na dynię trwa od września do marca, a możliwości jej wykorzystania są ogromne. Dynia jest często składnikiem obiadków dla dzieci, zup, kremów, musów czy smoothie. Jest również dostępna w formie mrożonej oraz marynowanej. Wśród dyni jadalnej wyróżniamy wiele odmian np. zwyczajna, olbrzymia, piżmowa czy hokkaido (dwie ostatnie odmiany mają miękką i delikatną skórkę, której nie trzeba obierać).

PAPRYKA
Papryka jest jednym z najczęściej uprawianych warzyw na świecie. Mnogość i różnorodność odmian potrafi zaskakiwać nawet jej wielbicieli. Paprykę znajdziemy w różnych kolorach (zielonym, żółtym, pomarańczowym, czerwonym, a nawet fioletowym), w różnych kształtach (graniastosłupa, stożka) czy też
w różnych smakach (gorzki, słodki, ostry).

Papryka jest również najczęściej używaną przyprawą na świecie, wysoko cenioną ze względu na swoją ostrość i niepowtarzalny smak. Oprócz walorów przyprawowych roślina ta odznacza się także cennymi właściwościami leczniczymi, wynikającymi przede wszystkim z obecności kompleksu alkaloidów zwanych kapsaicynoidami, które nadają jej owocom specyficzny, ostry smak. W owocach papryki znajdują się ponadto inne korzystne dla zdrowia składniki: karotenoidy (prowitamina A), witaminy C i E, flawonoidy i składniki mineralne. Owoce papryki mogą być pomocne w chorobach neurologicznych, metabolicznych i sercowo-naczyniowych.

Papryką możemy cieszyć się we wrześniu i październiku, jest wtedy najsmaczniejsza i w najbardziej przystępnej cenie. Paprykę można spożywać w każdej postaci - surowej, marynowanej, pieczonej czy grillowanej. Jest świetnym dodatkiem do dań z makaronu czy ryżu, idealnie smakuje również na kanapkach.

POMIDOR
Pomidory są cennym źródłem niezwykle ważnych antyoksydantów: karotenoidów, flawonoli, witaminy C i tokoferolu. Główny barwnik pomidorów – likopen jest odpowiedzialny za występowanie charakterystycznego czerwonego zabarwienia tych owoców. Ludzki organizm nie potrafi syntetyzować likopenu, dlatego
należy go dostarczać wraz z dietą. W dojrzałych pomidorach likopen stanowi 80 - 90 % wszystkich karotenoidów. Zawartość karotenoidów w owocach pomidora zależy od odmiany, dojrzałości owocu, warunków środowiska. Najwięcej likopenu znajdziemy w skórce i nasionach, a jego przyswajalność zwiększa się zarówno po podgrzaniu, jak i w połączeniu z oliwą. Bogactwo likopenu stanowią przetwory z pomidora, a mianowicie soki, sosy, koncentraty, zupy czy pomidory suszone, dlatego warto sięgać po te produkty jak najczęściej. Istnieje wiele badań wskazujących na zależność pomiędzy spożywaniem pomidorów oraz ich przetworów, a ryzykiem występowania chorób nowotworowych, np. raka prostaty.

Pomidory to jedne z najpopularniejszych i najbardziej lubianych warzyw, dodawane powszechnie do sałatek, surówek czy na kanapkę. Pomidory są też podstawowym składnikiem zup (przede wszystkim zupy pomidorowej), dań mięsnych, warzywnych (risotto warzywne, leczo z pomidorów i cukinii), sosów (sos do spaghetti), tart na ostro (np. tarty pomidorowo-ziołowej) oraz potraw kuchni śródziemnomorskiej.

MARCHEW
Przełom września i października to najlepszy czas na marchew. Im wcześniej ją zbierzemy, tym będzie miała delikatniejszy smak. Marchew jest głównym źródłem beta-karotenu, który wpływa nie tylko na wygląd i sprężystość skóry, ale również wspiera prawidłowe widzenie. W marchewce znajdziemy
także luteinę, zeaksantynę i likopen. Oprócz przeciwutleniaczy marchewka zawiera szereg witamin: A, B1, B2, B6, C, E, H, K, PP, a także składników mineralnych, m.in.: potas, sód, wapń, fosfor, siarka, magnez, żelazo, mangan, miedź, cynk, kobalt. W polskiej kuchni stosuje się ją zarówno w formie surówek, sałatek, zup, a nawet jako element ciast.

BURAK ĆWIKŁOWY
Barwnik nadający burakom ćwikłowym charakterystyczny, czerwonofioletowy kolor to betanina - związek zaliczany do flawonoidów. Betanina jest silnym przeciwutleniaczem obniżającym ilość wolnych rodników. Badania wykazały, że regularne spożywanie buraków ćwikłowych może chronić przed wpływem różnych, rakotwórczych czynników.

Burakom przypisuje się także wiele innych walorów zdrowotnych: mogą spowalniać proces starzenia, podwyższać odporność, działać antystresowo. Picie barszczu lub soku z buraków jest skutecznym środkiem na nadkwasotę oraz polecane jest osobom z nadciśnieniem. Burak ma wszechstronne zastosowanie - używa się go do zup (barszcz, chłodnik), musów, smoothie, sałatek, surówek, produkcji soków, zakwasów, past warzywnych, marynat, a nawet chipsów.

KUKURYDZA
Kukurydza to jedna z najpopularniejszych roślin uprawnych świata. Jej słoneczne kolby najlepiej smakują ugotowane w lekko osolonej wodzie. Można je podawać jako dodatek do dań lub w postaci przekąski. Jada się ją również w postaci płatków, kasz, mąki kukurydzianej, popcornu. Największą zaletą kukurydzy poza słodkim smakiem jest duża zawartość żółtego barwnika - zeaksantyny, który blokuje wolne rodniki i zapobiega nowotworom.

JABŁKA
Jabłka są bogatym źródłem polifenoli, odpowiedzialnych za wiele korzyści zdrowotnych. Aby pozyskać jak najwięcej dobroczynnych właściwości z jabłek, warto jeść je ze skórką i gniazdem nasiennym. W nasionach jabłka zawarta jest amigdalina (związek chemiczny z grupy glikozydów cyjanogennych), jednak
spożyta w tak małych ilościach jest bezpieczna i ma dobry wpływ na nasz organizm. Nie wyjadajmy jednak celowo pestek z jabłek, ponieważ nadmiar spożytej amigdaliny może wywołać nieprzyjemne skutki uboczne, takie jak biegunki, wymioty i bóle brzucha. Jabłka to owoce niskokaloryczne - jedno jabłko dostarcza zaledwie około 52 kcal. Owoce zawierają również cenne składniki odżywcze jak np. witaminę C (9,2 mg), witaminy z grupy B, witaminę E, K, retinol i likopen. Jabłka są również źródłem pektyn, czyli dobroczynnego, rozpuszczalnego błonnika pokarmowego. Ma on korzystny wpływ na jelitową florę bakteryjną i poprawia perystaltykę jelit, bardzo istotną dla osób zmagających się z zaparciami. Jabłka zawierają również minerały takie jak potas, magnez, żelazo, krzem i wapń.

PIGWA
Surowa pigwa jest twarda, kwaśna i bywa gąbczasta w konsystencji. Nie warto się jednak zniechęcać, bowiem pełnię swoich walorów pigwa roztacza przed nami po obróbce termicznej. Ta nadaje owocom pigwy niesamowitą słodycz oraz powoduje, że miąższ nabiera przyjemnej, delikatnej konsystencji. Gotowana pigwa jest aksamitna i aromatyczna, co sprawia, że jest bardzo kuszącą popołudniową przekąską. Niezaprzeczalną zaletą pigwy jest także to, że równie dobrze smakuje na słodko w deserach jak też jako składnik wytrawnych przekąsek. Pigwa słynie ze swoich regenerujących właściwości - korzystnie wpływa na pracę wątroby i jest polecana osobom zażywającym leki.

Pigwa dzięki zawartości takich składników mineralnych jak wapń, potas, żelazo oraz witaminy C, PP, B1, B2 czy prowitamina A sprzyja regeneracji naszego organizmu po chorobie. Ogromna ilość antyoksydantów zawarta w pigwie sprawia, że wzmacnia ona odporność i zapobiega procesom starzenia się organizmu.

GRUSZKI
Gruszki są słodkie, pełne smaku, odświeżające. Stanowią bogate źródło składników odżywczych i związków chemicznych. Zawierają witaminę C, K oraz miedź. Witamina C pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego, witamina K w utrzymaniu zdrowych kości, zaś miedź wspomaga utrzymanie prawidłowego stanu tkanek łącznych oraz prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Gruszki ze względu na zawartość w swoim miąższu tzw. komórek kamiennych wpływają korzystnie na perystaltykę jelit i zapobiegają powstawaniu zaparć. Warto jednak uważać z ich ilością, ponieważ spożywane w nadmiarze mogą wywołać biegunkę. Gruszki to owoce pasujące zarówno do słodkich, jak i wytrawnych dań - mogą być pieczone, suszone, gotowane. Są doskonałym dodatkiem do ciast, deserów, napojów, kompotów i sałatek owocowych. Można z nich przygotować konfitury, dżemy, powidła i soki. Z przetartych owoców przygotowuje się musy, sorbety i sosy.

Przepisy:

OSTRA ZUPA Z DYNI Z GOFRAMI DYNIOWYMI

SKŁADNIKI (4 porcje):
dynia hokkaido (mała) - 3/4 szt.
marchew - 1 szt.
seler - 1/4 szt.
pietruszka korzeń - 1 szt.
cebula - 1 szt.
czosnek - 2 ząbki
koncentrat pomidorowy - 1 łyżeczka
curry w proszku - 1 łyżeczka
imbir - 2 cm
papryczka chili - 1/2 szt.
sól - do smaku
oliwa - 2 łyżki
gofry:
purée z dyni - 1/4 szt.
mąka z pestek dyni - 3 łyżki
jaja - 2 szt.
sezam, chia, len - po 1 łyżce
curry w proszku - 1 łyżeczka
proszek do pieczenia bezglutenowy - 1 łyżeczka
dodatki: kiełki brokułu
SPOSÓB PRZYGOTOWANIA:
KROK 1: Obieramy warzywa. Kroimy w dowolną kostkę. Podsmażamy na oliwie z przyprawami. Po 5 minutach wlewamy wodę lub bulion na 2 cm ponad warzywa. Gotujemy do miękkości ok. 10-12 minut. Na koniec gotowania dodajemy koncentrat pomidorowy. Miksujemy na krem.
KROK 2 (gofry):
Dynię obieramy i gotujemy na parze albo w niewielkiej ilości wody do miękkości. Blendujemy. W młynku mielimy pestki dyni i siemię. Przekładamy do przestudzonego purée z dyni. Dodajemy resztę składników. Pieczemy gofry. Podajemy z zupą i kiełkami np.: brokuła.

KREM Z BURAKA

SKŁADNIKI (2 porcje):
buraki - 1 kg
słonecznik - 3 garści
oliwa lub olej z chili - 3 łyżki
krem balsamiczny - 3 łyżki
sól - szczypta
pieprz - szczypta
SPOSÓB PRZYGOTOWANIA:
KROK 1: Buraki szorujemy, wkładamy do garnka, zalewamy wrzątkiem i gotujemy do miękkości ok. 30 - 45 min. Wyciągamy z garnka, czekamy, aby trochę przestygły, obieramy ze skórki. Wkładamy do miksera, szczypta soli, miksujemy na krem. Na patelni prażymy delikatnie nasiona słonecznika.
KROK 2: Przekładamy krem na talerz, polewamy ulubionym olejem lub oliwą. Skrapiamy kremem balsamicznym lub octem balsamicznym. Posypujemy słonecznikiem. Możemy również posypać zupę zieleniną - posiekanym koperkiem lub natką pietruszki, szczyptą pieprzu.

ZUPA GOŁĄBKOWA Z PULPETAMI Z CZERWONYM RYŻEM

SKŁADNIKI (4 porcje):
młoda kapusta - 1/2 szt.
czerwony ryż ugotowany - 1,5 szklanki
cebula - 1 szt.
suszony czosnek - 1 łyżeczka
koncentrat pomidorowy - 2 łyżki
mięso mielone z udźca indyka - 500 g
liść laurowy i kilka ziaren ziela angielskiego
pieprz mielony czarny - do smaku
koperek - do smaku
bulion warzywny - 1 litr
olej - trochę
SPOSÓB PRZYGOTOWANIA:
Posiekać kapustę. Ugotować ryż i odcedzić. Chłodny ryż dodać do mielonego mięsa. Doprawić solą, suszonym czosnkiem i pieprzem. Wymieszać i uformować pulpety. W garnku na niewielkiej ilości oleju zeszklić cebulkę, wlać bulion, włożyć pulpety i gotować kilka minut w międzyczasie dodać posiekaną kapustę, nakryć pokrywą i gotować 10 minut. Pod koniec dodać koncentrat pomidorowy i jeszcze gotować. Doprawić solą i pieprzem oraz koprem.

JESIENNY GULASZ Z DYNIĄ

SKŁADNIKI (4 porcje):
pieczarki - 300 g
dynia piżmowa mała - 1/2 szt.
bakłażan - 1 szt.
cebula - 1 szt.
suszone pomidory - 2 szt.
cukinia - 1 szt.
czosnek - 2 ząbki
sproszkowany jarmuż - 1 łyżeczka
liść laurowy - 1 szt.
ziele angielskie - 2 szt.
kminek - 1/2 łyżeczki
gałka muszkatołowa - 1 szczypta
rozmaryn suszony - 1/2 łyżeczki
sól i pieprz - do smaku
olej do smażenia - 2 łyżki
cząber - 1/2 łyżeczki
papryka czerwona - 1 szt.
SPOSÓB PRZYGOTOWANIA:
Wszystkie warzywa pokroić w dość sporą kostkę, cebulę zaś w piórka. Pieczarki pokroić na ćwiartki i usmażyć na niewielkiej ilości oleju. Dodać pokrojony bakłażan, potem cebulę, paprykę i dynię. Podsmażyć i dodać wszystkie przyprawy oraz posiekane suszone pomidory. Dusić 20 minut. Na koniec dodać cukinię, a by była lekko chrupka i dusić jeszcze 10 minut. Podawać z plackami ziemniaczanymi z rozmarynem.

SAŁATKA Z PIECZONĄ DYNIĄ PIŻMOWĄ

SKŁADNIKI (4 porcje):
dynia piżmowa - 1/2 szt.
awokado - 1 szt.
pomidor duży - 1 szt.
ciecierzyca - 1/2 słoika
czerwona cebula - 1 szt.
kukurydza konserwowa - 1/2 słoika
dressing:
limonka - 1/2 szt.
imbir - kawałek
oliwa z oliwek - 50 ml
natka pietruszki - 1 garść
natka kolendry - 1 garść
sól - do smaku
czosnek - 1 ząbek
syrop klonowy - 2 łyżeczki
musztarda bezglutenowa - 1 łyżeczka
SPOSÓB PRZYGOTOWANIA:
KROK 1: Dynię pokropić w kostkę, polać oliwą, posolić i doprawić pieprzem. Upiec w piekarniku nagrzanym na 190 °C 30 minut.
KROK 2: Przygotować dresing: do rozdrabniacza włożyć natkę lub kolendrę, lub dwa zioła razem, wlać oliwę, dodać musztardę, sok z limonki, czosnek, starty imbir, sól oraz syrop klonowy i zmiksować.
KROK 3: Awokado, paprykę i cebulę pokroić w kostkę. Do miski przełożyć upieczoną dynię, dodać ciecierzycę, awokado, kukurydzę polać całość przygotowanym dressingiem.

CIASTO MIGDAŁOWE Z MORELAMI LUB ŚLIWKAMI

SKŁADNIKI (6 porcji):
mąka migdałowa - 200 g
masło - 100 g
jaja - 4 szt.
cukier trzcinowy / ksylitol / erytrytol - 125 g
skórka z cytryny - 1 szt.
sok z cytryny (aromat cytrynowy - 1 łyżeczka) - 2 łyżki
proszek do pieczenia bezglutenowy - 1 łyżeczka
cukier puder trzcinowy - do smaku
wanilia mielona - 1/2 łyżeczki
owoce: morele, śliwki - trochę
SPOSÓB PRZYGOTOWANIA:
KROK 1: Wszystkie składniki muszą być w temperaturze pokojowej.
KROK 2: Jaja oddzielić od żółtek. Białka ubić na sztywno. Masło pokroić w kostkę, dodać cukier i skórkę, wszystko utrzeć na puch. Następnie dodawać po jednym żółtku i sok z cytryny lub aromat cytrynowy, ubijać ok.5 minut. Następnie dodać mąkę z migdałów, proszek do pieczenia i cukier waniliowy. Wymieszać mikserem.
KROK 3: Kiedy składniki się połączą za pomocą łopatki wmieszać ręcznie pianę z białek dodając ją do masy partiami.
KROK 4: Formę wyłożyć papierem i wysmarować tłuszczem. Przełożyć ciasto i wyrównać. Układać połówki moreli. Piec w piekarniku 45 minut w 180 °C - dla ciasta bez owoców i ok. 60 minut z owocami. Po wystudzeniu posypać cukrem pudrem.

KETO BABECZKI MARCHEWKOWE Z KREMEM ŚMIETANKOWYM

SKŁADNIKI (6 porcji):
mąka migdałowa - 90 g
erytrytol - 45 g
wiórki kokosowe - 15 g
proszek do pieczenia bez glutenu - 0,5 łyżeczki
marchew - 100 g
jajko - 1 szt.
masło - 15 g
cynamon - 1 szczypta
aromat migdałowy - kilka kropel
krem:
śmietanka 30% - 50 g
serek mascarpone - 50 g
erytrytol - 5 g
SPOSÓB PRZYGOTOWANIA:
Masło rozpuść, a marchewkę zetrzyj na tarce. Wszystkie składniki zmieszaj razem. Powstałą masę wyłóż do foremek i piecz 20 minut w temperaturze 180 °C. Śmietankę ubij z serkiem mascarpone, dodaj erytrytol i aromat migdałowy. Udekoruj babeczkę.

BUŁECZKI DROŻDŻOWE Z GRUSZKĄ

SKŁADNIKI (1 porcja):
mąka - 600 g
masło - 175 g
jajka - 2 szt.
cukier trzcinowy - 0,5 szklanki
aromat waniliowy - 1 szt.
drożdże świeże - 5 dag
mleko - 150 ml
sól - 1 szczypta
nadzienie:
gruszki - 5 szt.
cukier trzcinowy - 1/3 szklanki
SPOSÓB PRZYGOTOWANIA:
KROK 1: Najpierw w ciepłym mleku z łyżką cukru rozkruszamy drożdże, mieszamy. Następnie zaczyn zostawiamy do wyrośnięcia. Potem jajka wbijamy do miski i ubijamy z cukrem, aż będą puszyste. Zaraz potem do jajek dodajemy mąkę, sól, zaczyn, olej, wszystkie pozostałe składniki. Następnie mieszamy
wszystko i wyrabiamy ciasto ręcznie lub w robocie kuchennym z hakiem.
KROK 2: Miskę z ciastem przykrywamy talerzem lub ściereczką i zostawiamy do wyrośnięcia na ok. godzinę.
KROK 3: Podczas gdy ciasto wyrasta obieramy gruszki, pozbawiamy gniazd nasiennych i kroimy w drobną kostkę.
KROK 4: Kiedy ciasto podwoi swoją objętość, wyrabiamy je jeszcze minutkę. Ciasto dzielimy na 14-16 części, każdą lekko rozpłaszczamy na prostokąt. Kładziemy na cieście po łyżce gruszek, którą posypujemy łyżeczką cukru trzcinowego. Zawijamy formując podłużną bułeczkę - układamy w odstępach na blaszce wyłożonej papierem do pieczenia. Bułeczki wkładamy do rozgrzanego do 200 stopni piekarnika (grzanie: góra – dół). Pieczemy 20 min.

SAŁATKA OBFITOŚCI

SKŁADNIKI (1 porcja):
kasza pęczak - 100 g
pierś z kurczaka - 1 szt.
pieczarki - 100 g
mix sałat - 70 g
papryka - 1/2 szt.
awokado - 1/2 szt.
kukurydza z puszki - 90 g
czosnek - 2 ząbki
natka pietruszki - 1 garść
miód - 1 łyżeczka
olej z pestek dyni - 3 łyżki
masło klarowane (do smażenia pieczarek) - 1 łyżka
olej do smażenia (do kurczaka) - 1 łyżka
przyprawy: sól, pieprz, zioła prowansalskie,
słodka papryka do smaku
pestki dynii, żurawina, ziarna słonecznika, sezam - trochę
SPOSÓB PRZYGOTOWANIA:
KROK 1: Kaszę pęczak gotujemy według opisu podanego na opakowaniu, odcedzamy.
KROK 2: Pieczarki smażymy na maśle z dodatkiem soli, pieprzu i natki pietruszki.
KROK 3: Pierś z kurczaka kroimy w kostkę, przekładamy do miski i doprawiamy słodką papryką, czarnym pieprzem, ziołami prowansalskimi, czosnkiem przeciśniętym przez praskę i łyżką oleju.
KROK 4: Całość dokładnie mieszamy, przekładamy na patelnię i smażymy z obu stron. Paprykę i awokado kroimy w kostkę.
KROK 5: Wszystkie składniki przekładamy do jednej dużej miski, dodajemy kukurydzę, miód i olej z pestek dyni. Całość dokładnie mieszamy i gotowe!

Autor: Kamila Koźniewska - Dyrektor Departamentu Jakości Bio Planet

Bibliografia:

Czerwińska D. Przetwory z kukurydzy - rodzaje, charakterystyka, wykorzystanie. 2011.Przegląd Zbożowo-Młynarski, Zeszyt 1.
Czerwińska D. Wszechstronny jak burak. Przegląd Gastronomiczny. nr 11/2005, s. 10-11.
Fecka I., Raj. D. Właściwości prozdrowotne owoców jabłoni domowej w świetle najnowszych badań naukowych (Malus × domestica Borkh.) Farmacja Polska, s. 137-148.
Gryszczyńska A. , Gryszczyńska B., Opala B. Karotenoidy. Naturalne źródła, biosynteza, wpływ na organizm ludzki. Borgis - Postępy Fitoterapii 2/2011, s. 127-143.
Hallmann E., Rembiałkowska E. Badanie i ocena jakości owoców wybranych odmian pomidorów (Lycopersicon esculentum Mill) z produkcji ekologicznej i konwencjonalnej ze szczególnym uwzględnieniem związków bioaktywnych. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering 2007, Vol. 52(3), s. 55-60.
Korzeniewska A., Sztangret J., Seroczyńska A., Niemirowicz-Szczytt K. Zawartość związków karotenoidowych w owocach dyni olbrzymiej (Cucurbita maxima L.). Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 2004, z. 497: 339-345.
Kulawik-Pióro A. Marchew zwyczajna (Daucus carota L.) jako źródło substancji aktywnych i jej potencjał farmakologiczny i kosmetologiczny. 2022. Farmacja Polska. Tom 78, nr 9, s. 536-548.
Kulczyński B., Człapka-Matyasik M., Gramza-Michałowska A. Wartość żywieniowa dyni. Bromat. Chem. Toksykol. – XLIX, 2016, 3, str. 698 – 701.
Mieszczakowska-Frąc M., Kruczyńska D. Skład polifenolowy owoców pigwy. 2017. Przemysł Spożywczy s. 4-7.
Nurzyńska-Wierdak R. Capsicum annuum L. (papryka roczna): Roślina o wyjątkowych związkach bioaktywnych, potencjale nutraceutycznym i fitoterapeutycznym. Praca przeglądowa. 2023. Annales Horticulturae 31(4):17-28.
Zdrojewicz Z., Pachura E., Pachura P. Działanie lecznicze owoców pomidora zwyczajnego Postępy Fitoterapii 2016; 17(1): s. 44-48.
Zmarlicki K., Brzozowski P. 2019 Perspektywy, szanse i zagrożenia dla produkcji gruszek i śliwek.

Artykuł jest opublikowany w magazynie gotuj w stylu eko.pl Nr 26 Jesień 2023